Reklama

Aspekty

Edward Kula przywrócony pamięci Zielonej Góry

28 marca br. w Zespole Szkół Elektronicznych i Samochodowych w Zielonej Górze została odsłonięta Tablica Pamięci Edwarda Kuli (1914-99), dyrektora i nauczyciela historii. Uroczystość miała związek z 1 marca – dniem wspomnień i pamięci naszych niezłomnych bohaterów walki i oporu wobec systemu komunistycznego

Niedziela zielonogórsko-gorzowska 9/2018, str. IV

[ TEMATY ]

niezłomni

Archiwum autora

Edward Kula z uczniami i nauczycielami, rok 1950. Na zdjęciu siedzi na prawo od kobiety

Edward Kula z uczniami i nauczycielami, rok 1950. Na zdjęciu siedzi na prawo od kobiety

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Jednym z nich był właśnie Edward Kula – nie walczył z bronią w ręku, lecz słowem i prawdą wypowiadaną do swoich uczniów na lekcjach historii. Zapłacił za to wysoką cenę – cztery lata więzienia. Jego kara nie skończyła się jednak w momencie wyjścia na wolność. Nie wolno mu było, jako „wrogowi ludu”, wrócić do pracy w szkole. Został w pamięci swoich uczniów – Wilhelma Skibińskiego i Waleriana Piotrowskiego. To właśnie dzięki ich staraniom mamy dzisiaj piękną tablicę, autorstwa Roberta Tomaka.

Przed dwoma laty opisałem postać Edwarda Kuli w jednym z odcinków cyklu „Bóg Honor Ojczyzna” („Aspekty”). Udało mi się od tamtego czasu poznać wiele szczegółów jego biografii. Chciałbym niektóre z nich przedstawić.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Z chłopskiej zagrody

Edward Kula urodził się 4 października 1914 r. w Zagórzu (gmina Sancygniów, pow. Pińczów, woj. kieleckie). Jego rodzicami byli Wawrzyniec i Franciszka z domu Szczubiałów, którzy oprócz Edwarda mieli jeszcze sześcioro dzieci – trzech synów (Juliana, Józefa, Stanisława) oraz trzy córki (Weronikę, Zofię, Helenę). Była to rodzina chłopska, gospodarująca na 7 ha ziemi. Szkołę powszechną ukończył w Wolicach (pow. Pińczów) w 1928 r. Zgodnie z ówczesnymi programami nauczania w szkole powszechnej m.in. na języku polskim – wzbudzano miłość do języka ojczystego; w ramach historii – wyrabiano poczucie odpowiedzialności obywatelskiej, rozpalano miłość do Ojczyzny i współbraci; na lekcjach religii – utrwalano pamięć chrześcijańskich zasad, wyrabiano na ich podstawie prawe sumienie.

To dzięki wysiłkowi całej rodziny Edward Kula mógł kontynuować naukę w Krakowie. Był to przede wszystkim pobyt w Gimnazjum Księży Misjonarzy, przebywał w nim od 1 września 1930 r. do czerwca 1937 r., kiedy to uzyskał świadectwo maturalne. Wybierając szkołę prowadzoną przez zakonników, musiał brać pod uwagę możliwość wyboru drogi duchownej. Szukając odpowiedzi na pytanie, jak szkoła ta mogła wpłynąć na ukształtowanie postawy i poglądów młodego Kuli, odwołajmy się do obowiązującego w nim systemu. Pierwsze cztery klasy gimnazjum określano mianem Małego Seminarium, chociaż w użyciu była również nazwa: Gimnazjum Księży Misjonarzy – Małe Seminarium. Program zbliżony był do programu niższego gimnazjum państwowego dawnego typu klasycznego. Szczególną wagę przywiązywano tu do wychowania w duchu Zgromadzenia, które realizowano m.in. przez uczestnictwo w codziennej Mszy św. i wspólnych modlitwach. Jednocześnie starano się kształtować uczniów Małego Seminarium na prawdziwych obywateli i patriotów. Kładziono wielki nacisk na wychowanie obywatelskie. Służyły temu uroczyste obchody Święta Konstytucji 3 maja, Odzyskania Niepodległości 11 listopada. Szkoła posiadała orkiestrę dętą i chór, które często dawały pokazy swoich możliwości. Urządzano także różne przedstawienia teatralne.

Reklama

W celu dokładnego poznania historii i zabytków Krakowa raz w tygodniu urządzano wycieczki. Ta bogata oferta historyczna była na pewno zasługą ówczesnego nauczyciela historii w Gimnazjum Księży Misjonarzy, dr. hab. Kazimierza Piwarskiego, wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego, późniejszego profesora (1947 r.). Dla kilkunastoletniego Edwarda, który przez cały okres gimnazjalny uczył się pod jego kierunkiem historii, musiało to być bardzo silne doświadczenie, bo nie wybrał drogi kapłańskiej, lecz postanowił studiować na UJ. Edward Kula egzamin dojrzałości zdawał w grupie 20 abiturientów w 1937 r. Otrzymując świadectwo maturalne, zdobył uprawnienia do studiów wyższych.

Studia historyczne

W roku zdobycia matury Edward Kula rozpoczął studenckie życie. Od 1 października uczęszczał na pierwszy rok historii na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Interesujący może być fakt, że jednym z wykładowców Edwarda Kuli był jego nauczyciel ze szkoły średniej, badacz historii nowożytnej i najnowszej, jeszcze wtedy docent dr hab. Kazimierz Piwarski. Jaki mógł mieć wpływ na swojego wychowanka, do końca nie wiemy, ale jego dynamizm badawczy, aktywność społeczna, odwaga w działaniu (w czasie wojny wykładał na tajnym UJ), członkostwo w PPS nie mogły być nie zauważone przez – pokonującego kolejne szczeble awansu społecznego – syna chłopskiego.

Reklama

Wojna przerwała studia Edwarda Kuli. Okupację spędził w swojej rodzinnej miejscowości Zagórze (gm. Sancygniów), pomagając rodzicom w gospodarstwie rolnym. Należał do Narodowych Sił Zbrojnych od 1943 r. Pełnił tam funkcję propagandzisty i zajmował się rozpowszechnianiem pism i gazetek NSZ w pow. pińczowskim. Brat Edwarda, Józef Kula ps. Felek całą okupację był czynnym żołnierzem, najpierw Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Uczestniczył w walkach. Jesienią 1945 r. UB przeprowadziło obławę na żołnierzy AK z Sancygniowa i Działoszyc, wśród aresztowanych znalazł się Józef Kula. 19 października 1945 r. został zamordowany przez UB. Krótko po wyzwoleniu Krakowa, bo już w lutym 1945, Uniwersytet Jagielloński wznawia działalność. Edward Kula wraca, by dokończyć studia i obronić pracę magisterską pt. „Rola polityczna bożogrobowców miechowskich”.

Na Ziemiach Odzyskanych

Do Zielonej Góry przyjechał już we wrześniu 1945 r., a od 1 października rozpoczął prace jako nauczyciel historii w Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym w Zielonej Górze. Nie wiemy, jakie były motywy i bezpośrednie okoliczności podjęcia decyzji o wyjeździe z Krakowa i przybyciu na Ziemie Odzyskane. Wszystko, co się wydarzyło w jego życiu zawodowym i prywatnym w ciągu pięciu lat, które tutaj spędził, wskazywało, że chciał osiąść tu na stałe. Ożenił się z Wandą Jaworską, w 1948 r. urodził im się syn. Edward Kula bardzo dobrze odnalazł się w rzeczywistości szkoły, która w swoich pierwszych latach istnienia nawiązywała do modelu nauczania i wychowania z II Rzeczypospolitej. Średnia szkoła ogólnokształcąca dawała młodemu magistrowi historii duże możliwości realizacji powołania. Dał się poznać uczniom, jak i swoim przełożonym z bardzo dobrej strony. Tak go wspomina jego uczeń, mecenas Walerian Piotrowski, senator RP I i II kadencji: – Nauczyciel historii z pasją. Zajęcia przez niego prowadzone były ciekawe, zachęcał do wypowiadania własnych sądów. Uczył historii przekrojowo. Był swobodny i my, uczniowie, też tacy mogliśmy być, mieliśmy już ukończone dwadzieścia lat. Często zajęcia przez niego prowadzone zmieniały się w rozmowy ludzi dorosłych. Dało się zauważyć, że jest osobą bardzo zaangażowaną. Wiadomo było, że nie jest człowiekiem formacji, która przejęła władzę w Polsce. Odbiegał stylem zachowania od grona pedagogicznego.

Reklama

Od 1września 1948 r. Edward Kula podjął się organizacji i prowadzenia w Zielonej Górze dużego kompleksu szkół zawodowych – Szkoła Przemysłowa przy Zaodrzańskich Zakładach Budowy Wagonów i Mostów. Główna siedziba znajdowała się w budynkach przy ul. gen. Bema. Szkoła szybko zdobywała popularność i coraz silniejszą pozycję. Kula jako dyrektor w dalszym ciągu nauczał historii oraz wiedzy o Polsce współczesnej. Mimo iż jego szkoła została przede wszystkim powołana do kształcenia przyszłych robotników, starał się o ich wszechstronny rozwój, np. w szkole działała orkiestra dęta. Nowa placówka była dla niego wielkim wyzwaniem. Wydaje się, że znakomicie temu sprostał – przeprowadził jej rozbudowę, otworzył warsztaty szkolne, uruchomił internat, otwierał kolejne klasy i urządzał ją. W styczniu 1950 r. aresztowano trzynastu uczniów (dziesięciu ze szkoły zarządzanej przez Edwarda Kulę), członków młodzieżowej organizacji antykomunistycznej „Lwie Gniazdo”. Jej przywódcami byli: Jerzy Giełda i Jan Plebanek. Jej członkowie współpracowali z Konspiracyjnym Związkiem Młodzieży Wielkopolskiej. Jan Plebanek przyznał, że niektórzy „nauczyciele wiedzieli o naszej działalności, ale nie wydali nas”. Pod koniec września 1950 r. odbył się w Wojskowym Sądzie Rejonowym pokazowy proces. Wszyscy członkowie organizacji zostali skazani na kary więzienia – od 9 lat do 1 roku.

Reklama

Wyrok

23 października 1950 r. został brutalnie aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa również ich dyrektor. Oskarżono go o podburzanie młodzieży do zbrojnego obalenia ustroju Państwa Polskiego. Odbyło się śledztwo, w którym dziewięciu uczniów złożyło zeznania obciążające nauczyciela. Zeznali oni m.in., że podburzał ich przeciwko Związkowi Radzieckiemu i prezydentowi Bierutowi, nauczał fałszywej historii. Proces Edwarda Kuli odbył się 25 stycznia 1951 r. przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Zielonej Górze. Miał on bardzo interesujący przebieg, ponieważ obrońca powołał świadków – uczniów z tych klas, z których pochodzili świadkowie oskarżenia. Stanęli oni w obronie swojego nauczyciela i wychowawcy. Prokurator wojskowy i sędzia mimo wszystko nie mieli wątpliwości, że sposób nauczania historii przez oskarżonego zagrażał porządkowi Polski Ludowej. Wyrok był surowy: 4 lata więzienia, 3 lata pozbawienia praw, przepadek mienia.

Po wyjściu z więzienia Edwarda Kula nigdy już nie wrócił do Zielonej Góry.

To dobrze, że przetrwał w pamięci uczniów i powrócił w sposób symboliczny do swojej szkoły.

2018-02-28 11:19

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Duszpasterze niezłomni

Niedziela legnicka 1/2022, str. IV-V

[ TEMATY ]

duszpasterz

niezłomni

Ks. Piotr Nowosielski/ Niedziela

Ks. prałat Wiesław Migdał jest związany z Lubinem

Ks. prałat Wiesław Migdał jest związany z Lubinem

Z okazji 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego odbyło się wiele wydarzeń upamiętniających tamte chwile. Wśród bohaterów podziemia i otwartego oporu stawianego ówczesnej władzy nie zabrakło także duszpasterzy.

Być może wielu pamięta jeszcze ten słoneczny, lecz mroźny grudniowy poranek, patrole wojskowe na ulicach, a w radiu słychać było muzykę poważną. 13 grudnia 1981 r. w Polsce wprowadzano stan wojenny. Oficjalnym powodem jego ogłoszenia była pogarszająca się sytuacja gospodarcza kraju. Jednak prawdziwymi powodami były obawy reżimu komunistycznego przed utratą władzy. Wówczas spod kontroli wymykał się NSZZ „Solidarność”. Już w pierwszych dniach stanu wojennego do drzwi plebanii wielu parafii szukając schronienia, pukali prześladowani przez Służbę Bezpieczeństwa. Tam też powstawały Duszpasterstwa Ludzi Pracy, magazyny z żywnością dla internowanych i kolportaż niezależnej prasy i ulotek. Wielu księży nie bało się stawić czoła władzy komunistycznej.

CZYTAJ DALEJ

Postawiono zarzuty ks. Michałowi O.

2024-03-27 18:21

Adobe Stock

Prokuratura postawiła w środę zarzuty pięciu osobom w związku ze sprawą wykorzystania pieniędzy z Funduszu Sprawiedliwości. Wśród nich jest czterech urzędników resortu sprawiedliwości i „beneficjent funduszu” ks. Michał O. W ramach Funduszu ośrodkowi „Archipelag” miała zostać przyznana dotacja na kwotę blisko 100 milionów złotych.

- Ks. Michał O. działając wspólnie w porozumieniu z tymi urzędnikami, doprowadził do wypłaty tych środków. Tutaj istotną kwestią jest to, że działali wspólnie i w porozumieniu - poinformował dziś podczas konferencji rzecznik prasowy prok. Przemysław Nowak. Zapowiedział, że będą kierowane wnioski o tymczasowy areszt wobec trzech osób, a zebrany materiał dowodowy będzie analizowany pod kątem uchylenia immunitetu politykom. Powstające na warszawskim Wilanowie centrum terapeutyczne ma na celu pomoc ofiarom przemocy.

CZYTAJ DALEJ

Rozważania na Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego: szatan połknął haczyk

2024-03-28 23:26

[ TEMATY ]

rozważania

ks. Marek Studenski

Materiał prasowy

Jak wygląda walka dobra ze złem na zupełnie innym, nieuchwytnym poziomie? Jak to możliwe, że szatan, będący ucieleśnieniem zła, może zostać oszukany i pokonany przez dobro?

Zagłębimy się w niezwykłą historię i symbolikę Hortus deliciarum (grodu rozkoszy) Herrady z Landsbergu (ok. 1180). Ten odcinek to nie tylko opowieść o starciu duchowych sił, ale także głębokie przemyślenia na temat tego, jak każdy z nas może stawić czoła pokusom i trudnościom, wykorzystując mądrość przekazywaną przez wieki.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję