Jeżeli nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi o pieniądze - to stare polskie powiedzenie doskonale ukazuje prawdę o sektorze usług finansowych w naszym kraju. Zachowanie instytucji państwowych, które powinny dbać o oszczędności obywateli oraz wspierać konkurencyjność w sektorze finansowym, stawia wiele znaków zapytania. Komuś musi bardzo zależeć na tym, aby ograniczyć udział w rynku, który od 20 lat z powodzeniem zdobywają SKOK-i. Nie da się inaczej wytłumaczyć sytuacji, gdy politycy PO planują zmienić ustawę, zanim wejdzie w życie prawo, które sami wcześniej napisali.
Takie gorączkowe zwalczanie SKOK-ów da się wytłumaczyć tylko w jeden sposób. - Chodzi przede wszystkim o przypodobanie się i wypełnienie zadań, jakie stawia przed PO lobby bankowe, które niepodzielnie rządzi w tej partii - uważa Jerzy Bielewicz, finansista i prezes Stowarzyszenia „Przyjazny Rynek”. To w interesie wielkich korporacji bankowych jest ograniczenie działalności SKOK-ów. W niepewnych czasach kryzysu Kasy okazały się bowiem bezpieczną alternatywą dla banków. - Od 20 lat nie upadła w Polsce ani jedna Kasa i żaden członek SKOK-ów nie stracił ani złotówki. Natomiast w tym samym czasie zbankrutowało już wiele banków, które były objęte nadzorem państwowym - przypomina Grzegorz Bierecki, prezes Krajowej Spółdzielczej Kasy Kredytowej.

Bankierzy z PO

Polityczna walka ze SKOK-ami zaczęła się w 2009 r., kiedy to posłowie z PO przeforsowali uchwalenie znowelizowanej ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Proces legislacyjny tego nowego prawa przeszedł już do historii jako projekt, który zasłynął największą liczbą skarg do Trybunału Konstytucyjnego. Prezydent Lech Kaczyński zakwestionował 72 artykuły nowej ustawy. Jednak Bronisław Komorowski decyzję swojego tragicznie zmarłego poprzednika postanowił zmienić i wycofał z TK aż 70 artykułów (pozostałe 2 okazały się niekonstytucyjne).
W lipcu br. prezydent Komorowski podpisał słynną ustawę o SKOK-ach, według której będą one podlegać pod Komisję Nadzoru Finansowego. I choć nowe prawo będzie obowiązywało dopiero od 27 października, to posłowie z PO już przygotowali nowelizację tej ustawy. Zmienić w niej chcą aż 80 przepisów. Kto stoi za tą legislacyjną nadgorliwością?
Odpowiedź nie jest jednoznaczna, bo pod projektem nikt się nie podpisał. Jej autorzy figurują pod enigmatyczną nazwą „grupa posłów Platformy Obywatelskiej”. Pozostaje więc tylko domniemywać, że chodzi tu o polityków, którzy od lat związani są z silną frakcją bankową w PO. Do tej pory projekty ustaw o SKOK-ach firmowane były m.in. przez Jakuba Szulca (byłego pracownika Banku BPH), Sławomira Neumanna (urlopowanego pracownika Banku Nordea) oraz byłego posła PO Jarosława Urbaniaka (byłego pracownika Invest Banku). Nie zapominajmy, że z sektorem bankowym związane są również tak prominentne osoby w PO, jak Jan Krzysztof Bielecki czy Andrzej Olechowski. W efekcie tworzone przez partię rządzącą prawo jest pisane tak, jakby jej autorami byli prezesi banków, którzy chcą zahamować odpływ swoich klientów do SKOK-ów.
Projekt nowelizacji ustawy, który trafił do Sejmu 26 lipca 2012 r., jest tworzony pod dyktando sektora bankowego, który w czasach kryzysu gospodarczego ledwo wiąże koniec z końcem. Co więcej, robi się to pod szczytnymi hasłami „zwiększenia stabilności” bądź „poprawienia bezpieczeństwa” klientów Kas. - Jednak chodzi o pieniądze polskich ciułaczy, których tak bardzo dziś brakuje bankom - podkreśla Janusz Szewczak, główny ekonomista SKOK-ów.

Wywłaszczenie członków?

Zarząd Kasy Krajowej SKOK wielokrotnie podkreślał, że nie obawia się Komisji Nadzoru Finansowego, to jednak jego zastrzeżenia budzi możliwość nacisków na Komisję. Nie od dziś wiadomo, że nominacje do KNF przeprowadzane są według klucza politycznego. Niepokój jest tym bardziej uzasadniony, gdy spojrzy się na projekt nowelizacji ustawy, która przewiduje wręcz nieograniczone możliwości ingerowania w SKOK-i. W wielu miejscach nadzór nad Kasami byłby o wiele dalej idący niż w przypadku banków. - KNF może decydować w kwestiach czysto ekonomicznych, jak np. podpisywanie umów o współpracy z innymi podmiotami, o powoływaniu i odwoływaniu zarządu, a nawet mogłaby zdecydować o zmianie właściciela - tłumaczy prof. Adam Jedliński, przewodniczący Rady Nadzorczej Krajowej SKOK. Do minimum ograniczone zostałyby prawa członków i zarządu spółdzielni. Niemal wszystkie ważniejsze decyzje muszą być uzgadniane z KNF. - Według tej propozycji, KNF mogłaby nawet wprowadzić zarząd komisaryczny i przyłączyć Kasę do zwykłego banku komercyjnego. Oznaczać to może w praktyce wywłaszczenie członków spółdzielni, jaką jest Kasa, i przekazanie ich majątku właścicielom banku. Jednak na gruncie konstytucji jest to zupełnie niemożliwe - uspokaja Jedliński.
Projekt nowelizacji jest na tyle absurdalny, że - zdaniem prezesa SKOK-ów - nie ma szans na to, aby wejść w życie. Jego twórcom mogło zależeć więc zupełnie na czymś innym. - W ten sposób chcą wywołać stan niepewności prawnej wokół Kas i zniechęcenie potencjalnych klientów, którzy mogliby zostać członkami spółdzielni. Odbywa się to przy jednoczesnej kampanii medialnej trwającej wokół Amber Gold. Sugeruje się w ten sposób, że oszczędności są bezpieczne tylko w bankach. To można uznać za działania wzmacniające pozycję kapitałową banków - wskazuje Grzegorz Bierecki. Przypomina on jednocześnie, że większość działających w Polsce banków jest własnością obcego kapitału. Wiele z nich ocenianych jest przez międzynarodowe agencje ratingowe jako instytucje o bardzo małym bezpieczeństwie - mają bardzo niskie oceny inwestycyjne i ocierają się o granicę oceny śmieciowej.
Istnieje więc niebezpieczeństwo drenażu pieniędzy za granicę. Nawet Unia Europejska ostrzegała nas o transferze kapitału z banków-córek działających w naszym kraju do banków-matek w Europie Zachodniej. - KNF uporczywie zajmuje się SKOK-ami, próbując przerobić je na banki, nie widząc, że Polsce grozi ucieczka kapitału z banków kontrolowanych przez zagranicę i funkcjonowanie piramid finansowych - uważa dr Cezary Mech, który był jednym z inicjatorów powołania KNF-u.

Ofiary sukcesu

Można powiedzieć, że SKOK-i są ofiarami własnego sukcesu. Polityczna kampania przeciwko nim nie byłaby tak agresywna, gdyby Polacy nie przenosili masowo swoich oszczędności do Kas. Zresztą podobne zjawisko widać również w innych krajach, z tą tylko różnicą, że tam wspiera się spółdzielczość, a nie dyskryminuje.
Wielkie korporacje finansowe skompromitowały się w oczach klientów, gdy okazało się, że lwią część odpowiedzialności za obecny kryzys ponoszą właśnie banki. Zupełnie w innej sytuacji znalazły się tzw. unie kredytowe (w Polsce znane pod nazwą SKOK). Nie tylko są one odporne na kryzys, ale okazały się ostoją bezpieczeństwa w czasach, gdy upadał jeden bank za drugim. - Dlatego też projekt tej ustawy jest kuriozalny, a rządzący politycy dali kolejny dowód na to, że spółdzielczość jest niemile widziana w naszym kraju - podkreśla Jerzy Jankowski, przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego Krajowej Rady Spółdzielczej. Co ciekawe, politycy PO atakują SKOK-i właśnie w 2012 r., który został ogłoszony przez ONZ Rokiem Spółdzielczości. Na całym świecie rządy wskazują zalety spółdzielczości oraz korzyści dla gospodarki i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, a w Polsce próbuje się je wyeliminować.
Kluczem do sukcesu w trudnych czasach nie są instytucje komercyjne, ale właśnie spółdzielcze, gdzie klient jest jednocześnie ich współwłaścicielem. Spółdzielczość ma bowiem jedną ważną zaletę, która łączy w sobie dwie przeciwstawne cechy ludzkie - egoizm ekonomiczny z wrażliwością na innego człowieka. SKOK-i mogą zaoferować tak atrakcyjne warunki dla swoich członków, ponieważ zyski, które banki muszą oddać w formie dywidendy swoim właścicielom, Kasy mogą oddać klientom w postaci np. korzystniejszego oprocentowania lub lepszej oferty kredytowej. Dzięki temu mają podobne usługi finansowe do banków, ale o wiele tańsze.
Kasy od zawsze oferowały swoje produkty osobom niezamożnym i z małych miejscowości. Natomiast banki skupiały się na bogatych klientach z wielkich miast, którym można było wcisnąć drogie produkty. Teraz, gdy instytucje finansowe liczą każdy przysłowiowy grosz, sytuacja się zmieniła.
Obecnie w Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych jest już 2,5 mln Polaków, a ich aktywa przekraczają 15 mld zł. Rekordowe było pierwsze półrocze 2012 r., kiedy to do Kas przystąpiło 212 tys. członków. Legislacyjna inicjatywa „grupy posłów PO” jest więc odpowiedzią na tę tendencję. Dodatkowy nadzór oraz wiele innych restrykcji i obciążeń może spowodować większe koszty spółdzielczej działalności, a więc również gorszą ofertę SKOK-ów, co niewątpliwie odbiłoby się negatywnie na kieszeniach Polaków, a przy okazji mogłoby zahamować proces masowego przenoszenia oszczędności z banków do Kas. Okazuje się bowiem, że dla tajemniczej „grupy posłów” interes banków jest chyba ważniejszy niż zdrowa konkurencja na rynku i dobro polskich rodzin.