Niewątpliwie polskie drogi do wolności to szlaki wydeptane przez szarą piechotę i siłaczy pracy organicznej, Kościuszkowskich kosynierów i żołnierzy dziewiętnastowiecznych powstań, robotników fabrycznych, działaczy narodowych, ludowców i najmłodszych, których uosobieniem pozostaną Dzieci Wrześni. Sześć pokoleń dążyło poprzez walkę, naukę i pracę do wolności, której doczekała najstarsza dziś generacja, będąca pierwszym pokoleniem niepodległej Polski. Niewielu już jest w stolicy Podkarpacia rówieśników wolnej Ojczyzny. Wśród nielicznego grona dostrzegam twarze dwóch braci, na pozór zwykłych ludzi, ale czynami udowodnili swoją niezwykłość...

Pan Albin (ur. 19 III 1920 r.) i Pan Stefan (ur. 14 X 1923 r.) Pajdowie są dziś weteranami walk o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, żołnierzami Armii Krajowej i jednymi z ostatnich w Rzeszowie członkami Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, więźniami politycznymi czasów stalinowskich. Mają za sobą kolejno 98 i 95 lat życia. Oblicze współczesnej Polski oglądają w czterech ścianach, swoich domów lub szpitali, wszak zdrowie nie pozwala im na udział w uroczystościach patriotycznych. W ich długim życiu, w dziejach zacnej rodziny Państwa Pajdów, jak w soczewce zawrzeć można stuletnie dzieje Niepodległej, jej odrodzenia, rozwoju, nauki, ponownego zniewolenia i budowania nowej Polski. Panowie Albin i Stefan są ostatnimi żyjącymi z sześciorga dzieci Stanisława – żołnierza pierwszej wojny światowej – i Józefy, zamieszkałych w Obszarach Kielnarowskich. Wyrośli w atmosferze szacunku dla ciężkiej i uczciwej pracy ojca – rzemieślnika, prowadzącego gospodarstwo rolne, wdzięczności za naukę, którą odbierali od pani Nalezińskiej, matki swych przyjaciół i konspiracyjnych dowódców: Ludwika i Czesława, oraz w przekonaniu, że trzeba kochać i walczyć o niepodległość, podług Byronowskich słów: „walka o wolność, gdy się raz zaczyna, z krwią ojca spada dziedzictwem na syna”. Kiedy więc w 1939 r. przyszedł czas próby, najstarszy syn, Albin, wziął na siebie odpowiedzialność za losy okupowanej Polski i z gronem swych szlachetnych przyjaciół z Chmielnika, najwierniejszych z wiernych, jak powiedział o nich prezydent Ryszard Kaczorowski, rozpoczął służbę w Związku Walki Zbrojnej w lipcu 1940 r. Został zaprzysiężony przez Jana Bałdę „Piotra” i jako „Zbigniew”, bo pod tym pseudonimem służył, rozpoczął działalność, będąc łącznikiem i kolporterem prasy podziemnej „Na Posterunku” w oddziale propagandowo-dywersyjnym Inspektoratu Rzeszów AK, o kryptonimie „Wedeta”. Z czasem, za przykładem najstarszego brata, poszli młodsi: Stefan, ps. „Funio”, i Czesław, ps. „Drukarz”.

Przełomowy w historii rodziny był rok 1943, kiedy to rodzice trójki Akowców przyjęli pod swój dach, za namową najstarszego syna, tajną drukarnię „Na Posterunku”, wcześniej zdekonspirowaną po tragicznej śmierci jej twórcy i wybitnego żołnierza porucznika Jana Bałdy oraz pacyfikacji Chmielnika, gdzie była wydawana. Wtedy to rodzice, synowie i trzy najmłodsze córki: Ola, Felicja i Kazia w ściśle rodzinnej konspiracji rozpoczęli drukowanie najbardziej poczytnego wydawnictwa, które wychodziło w nakładzie 3 tys. egzemplarzy, krzepiąc ducha i podnosząc morale społeczeństwa udręczonego okupacją. „Zbigniew” wybudował dlań podziemny bunkier w pomieszczeniach gospodarskich, gdzie pracował jako drukarz i zaopatrzeniowiec w papier, farby i czcionki. On też zdobył się na nie lada wyczyn w zaopatrzeniu, przywożąc do podziemnego wydawnictwa drukarnię, wykradzioną Niemcom z rzeszowskiego Zamku. Podczas gdy młodsze siostrzyczki Albina zajmowały się suszeniem i składaniem nowego wydania, bracia Stefan i Czesław zajmowali się kolportażem już opracowanych gazetek. A pisali doń młodzi i obiecujący żołnierze propagandy, wśród których wymienić należy: Ludwika Nalezińskiego „Rysia”, Mieczysława Huchlę „Wilbika” i Mieczysława Skotnickiego „Głoga”. Odwagę i niezłomność charakteru, wyniesione z rodzinnego domu, pokazał Pan Albin w czasie akcji „Burza”, kiedy z Czesławem Nalezińskim rozbroił ośmiu Niemców, i bodaj w najtrudniejszym czasie swego życia, gdy zdecydował się na kontynuowanie walki o wolną Polskę w Zrzeszeniu „Wolność i Niezawisłość”. W atmosferze terroru i bezwzględnej walki nie złożył broni, którą w jego przypadku była drukarnia i razem z chmielnickimi, sprawdzonymi w boju przyjaciółmi, braćmi Nalezińskimi, rozpoczął wydawanie organu prasowego WiN-u „Orła Białego”. Do konspiracyjnej i antysowieckiej działalności wciągnął także swego brata Stefana. Dzięki temu zaangażowaniu polski „Orzeł Biały” rozpostarł skrzydła od Krakowa po Jelenią Górę, gdzie był kolportowany.

Po siedmiu latach ustawicznej walki o wolność „Zbigniew” został aresztowany, osadzony w krakowskim więzieniu na Montelupich i poddany śledztwu. Choć namawiany, nie podjął współpracy z UB, nie sprzedał swoich kolegów, ale przyjął na siebie wyrok pięciu lat ciężkiego więzienia, pozbawienia praw obywatelskich i honorowych oraz przepadek mienia. Uwięzienie za walkę o Polskę odbywał we Wronkach i w obozie pracy w Rusku, w kopalni gliny ogniotrwałej. Wyszedł z więzienia z szarganym zdrowiem i bez nadziei na karierę w komunistycznej Polsce.