Zaraz na początku naszej wyprawy na parapecie jednej z kamienic znajduję dziecięcy bucik. Okaże się później, że temat dzieci będzie nam stale towarzyszyć.
Dawno, dawno temu
Miasto wita nas wybuchem barw: od białych ścian ratusza odbijają się ściany kolorowych kamieniczek, czerwień dachów, zieleń drzew. Przed nami najstarsza działdowska świątynia – XIV-wieczny kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, który przez wiele lat służył ewangelikom. Mijamy interaktywne muzeum poświęcone państwu krzyżackiemu i ruszamy do zamku.
Reklama
Zamek został odnowiony całkiem niedawno, a jest co oglądać. Przewodnik ze swadą opowiada nam o pierwszych mieszkańcach tych ziem – Sasinach, o rządach krzyżackich, a także o martyrologii z czasów zaborów i wojen.
Na jednej z wystaw znajdujemy dziecięcą zabawkę, pamiętającą jeszcze wczesne średniowiecze. „Dzieciństwo trwało wtedy bardzo krótko, ale trudno się dziwić. Średnia życia wynosiła ok. 40 lat i nawet Jan Długosz w swojej kronice nazywa czterdziestolatków starcami” – wyjaśnia przewodnik.
Zbyt krótkie dzieciństwo
Jest jednak w Działdowie inne miejsce, gdzie w drastyczny sposób kończyło się dzieciństwo. To koszary, w których w czasie II wojny światowej mieścił się obóz koncentracyjny KL Soldau, a tuż po wojnie – obóz nakazowo-rozdzielczy NKWD. Tutaj stracił życie bł. bp Leon Wetmański, który przed śmiercią modlił się, aby jego prześladowcy poznali miłość Bożą. To tu, w nieludzkich warunkach, bł. abp Antoni Julian Nowowiejski oddawał współwięźniom swoją strawę i nakrywał zziębniętych własnym zniszczonym odzieniem. To tutaj bł. s. Mieczysława Kowalska (Maria Teresa od Dzieciątka Jezus), klaryska kapucynka z Przasnysza, ofiarowała swoje życie w intencji tego, by wszystkie aresztowane współsiostry wróciły do klasztoru. I tak się stało – 2 tygodnie po jej śmierci 35 sióstr zostało zwolnionych z obozu.
Reklama
Tym bardziej wstrząsające jest to, że budynek, w którym cierpiało tak wielu ludzi – szacuje się, że przez obóz przeszło 30 tys. osób, a połowa z nich poniosła tu śmierć – niszczeje w zastraszającym tempie. Zawalony strop straszy, z okien wystają gałęzie, podwórko porasta trawą. Czy uda się uratować choć jeden pawilon?
Nawiedzamy również dwa miejsca symbolicznego pochówku ofiar: Las Komornicki oraz Lasek Zwierskiego. Tam właśnie znaleziono masowe groby. Proboszcz sanktuarium Błogosławionych Męczenników abp. Antoniego Juliana Nowowiejskiego i bp. Leona Wetmańskiego podejrzewa, że w tym drugim miejscu w zbiorowych mogiłach spoczywa wiele dzieci – z Działdowa, Płocka, Żuromina...
Pamięć
– Nie wiedzieliśmy, co tam się działo, jako dzieciaki chodziliśmy tam na wagary – opowiada mieszkaniec miasta. – Dopiero nasz nauczyciel nam wszystko wyjaśnił, zorganizował spotkania ze świadkami. Teraz trudno nie wiedzieć – corocznie w Lasku Zwierskiego kończy się parafialna Droga Krzyżowa, tamtędy przebiega trasa Ekstremalnej Drogi Krzyżowej, a niegdyś również Marszu dla Życia i Rodziny. Drogę do pomnika wskazuje nam młoda kobieta.
Wracamy na śródmiejskie planty. „Złota godzina” sprawia, że Działdowo znów przybiera sielankowe barwy. Na murze tuż przy zamku siedzi grupa młodzieży, mija ją rower, głośno pobrzękując na nierównym bruku. Z parku dobiegają gwar rozmów, śmiech dzieci.
Zapamiętamy to miasteczko jak z bajki. Oby jego mieszkańcy mogli żyć długo i szczęśliwie...
