Papieski mistrz ceremonii Paris de Grassis odnotował w swym dzienniku, że według zgodnej opinii wszystkich – „nigdy jeszcze nie widziano nic piękniejszego na świecie”.
Kaplica Sykstyńska jest najważniejszą z kaplic Watykanu, ale jej doniosłość znacznie wykracza poza jej znaczenie liturgiczne – jest ona jednym z najwspanialszych skarbców sztuki na świecie. Jej nazwa pochodzi od imienia Sykstusa IV, papieża, który kazał ją wznieść.
Freski Michała Anioła
Budowano ją w latach 1475-81 według projektu Baccia Pontellego. W 1481 r. kaplicę zaczęła dekorować grupa wyśmienitych malarzy: Cosimo Rosselli, Domenico Ghirlandaio i Pietro Perugino, do których dołączył Luca Signorelli. 9 sierpnia 1483 r., w 12. rocznicę swego wyboru, Sykstus IV mógł już odprawić pierwszą Mszę św. w udekorowanej kaplicy. Freski ścian przedstawiały epizody z życia Jezusa (po prawej stronie) i Mojżesza (po lewej). Ponieważ za Sykstusa IV sklepienie było pomalowane na jednolity, błękitny kolor i ozdobione jedynie pozłacanymi drewnianymi gwiazdami, następny papież postanowił je udekorować – zlecił to zadanie Michałowi Aniołowi. Chociaż słynny rzeźbiarz nigdy przedtem nie malował fresków, podjął się tego trudnego zadania. Rezultatem jego 4-letniej pracy jest jedno z najwspanialszych dzieł renesansu – cykl dziewięciu fresków przedstawiających epizody z Księgi Rodzaju. Tytaniczne dzieło Michała Anioła zostało odsłonięte w Dzień Wszystkich Świętych 1512 r., kilka miesięcy przed śmiercią Juliusza II.
Ze złotogłowia i jedwabiu
W 1513 r. papieżem został syn Wawrzyńca Wspaniałego Medyceusza – Giovanni de Medici, który przybrał imię Leon X. Ten wszechstronnie wykształcony papież był również wyrafinowanym mecenasem artystów, wśród których najbardziej cenił młodego Rafaela Santiego. W 1515 r. papież zlecił Rafaelowi ukończenie dekoracji Kaplicy Sykstyńskiej, tzn. wykonanie kartonów do arrasów, które miały być zawieszone pod XV-wiecznymi freskami. W latach 1515-16 Rafael wraz ze swoimi współpracownikami (Giulio Romano, Giovan Francesco Penni, Giovanni da Udine) na papierze wykonał monumentalny cykl malowideł ukazujących epizody z życia św. Piotra i św. Pawła. Giorgio Vasari w swym słynnym dziele Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów tak o tym pisze: „Zapragnął papież, by wykonać arrasy ze złotogłowia i jedwabiu. Rafael własnoręcznie zrobił naturalnej wielkości kartony i pomalował je. Posłano je do Flandrii dla utkania. Wykonane arrasy odesłano do Rzymu. Dzieło to zostało tak cudownie zrobione, że budzi podziw, gdy się je widzi i pomyśli, jak to jest możliwe, by utkać włosy czy brody lub ciału nadać miękkość przy pomocy nici. Całość jest bardziej cudem niż dziełem ludzkim, bo na arrasach woda, zwierzęta, domy są tak świetnie zrobione, że nie czuje się, iż są utkane, lecz czynią wrażenie malowanych pędzlem”.
Vasari nie pisze, że arrasy zostały wykonane w słynnej pracowni tkacza Pietera van Aelsta w Brukseli.
Pierwszych siedem arrasów przywieziono do Watykanu w 1519 r. i po raz pierwszy zostały wystawione 26 grudnia z okazji Mszy św. w dniu, w którym Kościół wspomina św. Szczepana (jeden z arrasów przedstawia właśnie jego męczeństwo). Pozostałe trzy trafiły do Watykanu w 1521 r. Papieski mistrz ceremonii Paris de Grassis odnotował w swym dzienniku, że według zgodnej opinii wszystkich – „nigdy jeszcze nie widziano nic piękniejszego na świecie”.
Urodzinowa wystawa
W tym roku, kiedy świat wspomina 500. rocznicę śmierci Rafaela, Muzea Watykańskie postanowiły wystawić dla zwiedzających arrasy w miejscu, dla którego zostały zaprojektowane – w Kaplicy Sykstyńskiej. Można je było podziwiać w dniach 17-23 lutego br., a po tej wyjątkowej wystawie pozostanie bogata dokumentacja fotograficzna. Warto dodać, że podobna ekspozycja miała miejsce w 1983 r., kiedy świat świętował 500. rocznicę urodzin wielkiego artysty. Na co dzień arrasy wystawiane są, na zmianę, w VIII Sali Pinakoteki Watykańskiej, która zwana jest Salą Rafaela (w jej centrum umieszczono słynny obraz Przemienienie Pańskie – ostatnie dzieło mistrza, ukończone już po jego śmierci przez uczniów).
