Wizerunek Matki Bożej Chełmskiej to kopia jednego z ważniejszych dzieł sztuki bizantyjskiej z X wieku. Ukazuje postać Bogarodzicy wskazującej na Jezusa. Ikona związana jest z Chełmem od XIII wieku. Czcili ją prawosławni, unici i katolicy. Jej wstawiennictwu przypisywane jest zwycięstwo Jana Kazimierza nad wojskami Bohdana Chmielnickiego pod Beresteczkiem. Koronacja wizerunku odbyła się w 1765 r. W 1915 r. duchowni prawosławni ewakuujący się z Chełma wywieźli go w głąb Rosji. Wrócił do miasta w 1943 r., ale już dwa lata później ponownie został wywieziony za wschodnią granicę. Obecnie jest przechowywany w Muzeum Ikony Wołyńskiej w Łucku na Ukrainie. W sanktuarium na Górze Chełmskiej znajduje się replika ikony wykonana przez Władysława Ukleję w 1938 r. Ten obraz koronował w 1946 r. bp Stefan Wyszyński. Po zuchwałej kradzieży koron, w 1957 r. nowymi koronami wizerunek ozdobił bp Piotr Kałwa.
255. rocznica koronacji stała się impulsem do podjęcia prac przy renowacji łaskami słynącej ikony. Jej konserwację przeprowadzili Andrzej Lasek i Monika Stachurska, a sukienki zostały odnowione przez Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie. Na powrót ikony czekała wnęka ołtarzowa, odrestaurowana przez chełmskiego złotnika Kazimierza Kaszubę. 2 lipca wizerunek na Górkę Chełmską przywiózł Andrzej Lasek. – Radość ogromna, że znowu mamy Matkę u siebie. Jak Ona teraz wspaniale lśni, wręcz promieniuje na wszystkich odnowionym obliczem – cieszył się kustosz sanktuarium ks. Andrzej Sternik. Dzień później wizerunek został zainstalowany we wnęce ołtarzowej, a 7 lipca poświęcił go ks. inf. Kazimierz Bownik, dokładnie w rocznicę koronacji dokonanej przez bp. Wyszyńskiego. Wówczas przed obrazem został wypowiedziany Akt poświęcenia Polski Niepokalanemu Sercu Maryi. Zostanie on ponowiony w chełmskim sanktuarium podczas wrześniowych uroczystości odpustowych. Do tego wydarzenia parafia i mieszkańcy ziemi chełmskiej przygotowują się przez nowennę, która jest odprawiana we wtorki lipca i sierpnia pod hasłem: „Wszystko postawiłem na Maryję”.
