Europa ciągle bez refleksji

Artur Stelmasiak: Ostatnio Parlament Europejski przyjął słynny pakiet Fit for 55. Niestety, poparli go też polscy europosłowie z Platformy Obywatelskiej, Lewicy i PSL. Co to oznacza dla Polski?

Artur Michalski: Zaostrzenia zawsze są kosztowne i problematyczne. Wszystko zaczęło się od Konwencji Klimatycznej ONZ, która dotyczy globalnej redukcji emisji CO2. To były lata 90. ubiegłego wieku. Już w piątym roku funkcjonowania tej konwencji prezydentem, czyli szefem światowej konferencji stron, został śp. prof. Jan Szyszko, największy w Polsce autorytet w tym zakresie. Profesor Szyszko natychmiast się zorientował, że konwencja klimatyczna to de facto brutalna konwencja gospodarcza. Na szczytach decyduje się, gdzie może się odbywać produkcja, które państwa mogą się rozwijać, a które nie będą miały takiej szansy – bo tak wygląda odgórne sterowanie światowymi procesami gospodarczymi za pomocą dwutlenku węgla. Dziś zastanawiające jest to, dlaczego UE brnie w stronę maksymalnej redukcji CO2 bez żadnej refleksji.

Reklama

Transformacja to gigantyczne obciążenie dla europejskiej gospodarki, która już dziś jest ociężała i przestarzała. Czy będzie jeszcze gorzej?

Europa jest nieprzygotowana do tej transformacji. Brakuje nam surowców, zdolności produkcyjnych, a nawet niektórych technologii. W efekcie na transformacji Europy głównie zarobią inni, a najbardziej chyba Chiny, które produkują praktycznie wszystko to, co u nas jest potrzebne. Trwająca wojna na Ukrainie bardzo mocno obnaża słabość zdolności produkcyjnych w Unii Europejskiej – nagle okazało się np., że brakuje przemysłu, który byłby zdolny w szybkim czasie wyprodukować uzbrojenie dla broniącej się Ukrainy. Wojna obnaża też hipokryzję wielu organizacji „walczących” o klimat. Przecież działania militarne powodują gigantyczne spustoszenie w środowisku naturalnym i wzmagają emisję CO2. Dlaczego nie widzimy masowych klimatycznych protestów przeciwko zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Pamiętam słowa prof. Szyszki, który powiedział, że skoro na forum ONZ miażdżąca większość państw opowiedziała się za redukcją CO2, to nie ma co się „kopać z koniem”, ale realizować te postulaty w taki sposób, by ponieść jak najmniejsze straty gospodarcze. Jak NFOŚiGW wspiera proces polskiej transformacji?

NFOŚiGW jest narzędziem Ministra Klimatu i Środowiska, które finansuje m.in. transformację energetyczną. Narodowy Fundusz to wiele programów na efektywność energetyczną w przemyśle, energetyce, a nawet w gospodarstwach domowych. To również programy na termomodernizację budynków, aby stały się bardziej energooszczędne. Ponadto inwestujemy w odnawialne źródła energii oraz wymieniamy emisyjne źródła energii na zeroemisyjne lub mniej emisyjne. Nasze programy są kierowane do polskich rodzin, rolników, różnych instytucji oraz samorządów i przedsiębiorstw.

Reklama

Jak wygląda transformacja w lokalnych ciepłowniach, np. w miastach powiatowych, które do tej pory czerpały energię głównie z węgla?

To trudny obszar, dość zaniedbany, dlatego stworzyliśmy programy typu „Ciepłownictwo powiatowe” czy „Kogeneracja dla ciepłownictwa”. Chcemy, by jak najwięcej lokalnych ciepłowni zamieniło się w elektrociepłownie, co oznacza wiele korzyści środowiskowych oraz znacznie poprawia lokalne i krajowe bezpieczeństwo energetyczne. W takim systemie prąd i ciepła woda są produkowane przez cały rok, a zimą dochodzi do tego ciepło systemowe do ogrzewania bloków i domów.

Czy te niewielkie elektrociepłownie mają też zadanie stabilizowania energii wytwarzanej np. na terenie powiatu z wiatraków i paneli fotowoltaicznych?

Tak. Niestabilne źródła, takie jak wiatraki czy PV, to źródła kapryśne, nie gwarantują one bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Gdy nie wieje wiatr i nie świeci słońce, musimy natychmiast zapewnić moc w turbinach produkujących prąd, czyli w elektrowniach i elektrociepłowniach. Korzystnie wyglądałyby rozsiane po całej Polsce źródła wytwarzania prądu, które mają możliwości regulacyjne, bo przecież czynników pogodowych regulować nie możemy.

Reklama

Elektrociepłownie te będą zasilane gazem, bo takie systemy najłatwiej się reguluje. A czy kiedyś w to miejsce będą mogły wejść np. SMR-y (Small Modular Reactors), czyli małe modułowe reaktory jądrowe?

Małe reaktory jądrowe doskonale pasują w te miejsca, gdzie jednocześnie potrzebny jest prąd i ciepło, bo energia cieplna w ich przypadku jest praktycznie darmowym odpadem. W spółce ORLEN Synthos Green Energy zapowiadane są rozwiązania kogeneracji jądrowej, gdzie możemy produkować jednocześnie prąd na poziomie 300 MW i ciepło 500 MW, czyli taki SMR powinien wystarczyć na obsługę miasta z ok. 200 tys. mieszkańców. Co więcej, SMR-y są stabilnym źródłem energii i nie produkują CO2, a więc nie musimy uiszczać żadnych opłat za emisję. Te wszystkie dane wyglądają bardzo obiecująco, ale musimy wszystko dokładnie analizować, by znów się nie okazało, że jesteśmy uzależnieni od dostaw paliwa z jednego kierunku, a przede wszystkim nie chcemy być w jakimkolwiek stopniu zależni od Rosji. Kolejne wyzwanie to analiza kosztów składowania odpadów.

Gaz może działać także z odwiertami geotermalnymi, by podgrzać już ciepłą wodę. Czy SMR-y też się do tego nadają?

Geotermia to niewątpliwie najlepsze odnawialne źródło energii. Dlatego powinna być zastosowana wszędzie tam, gdzie to możliwe, bo może współpracować ze wszystkimi źródłami energii, a co najważniejsze – nie potrzebujemy do niej żadnego paliwa i nie mamy żadnych odpadów. Teraz na Podhalu, w Szaflarach, finansujemy prawdopodobnie najgłębszy na świecie odwiert geotermalny, na głębokość ponad 7 km, z nadzieją, że woda będzie na tyle gorąca, iż będzie z niej można produkować nie tylko ogrzewanie, ale także energię elektryczną.

NFOŚiGW inwestuje też w wiejskie biogazownie. Ile z tego może być gazu i czy da się nim zastąpić jakąś część importu gazu do Polski?

Biogazownia to również dobre rozwiązanie jako stabilne źródło energii odnawialnej. Najlepiej, gdy biogaz pochodzi z wykorzystania różnych frakcji odpadowych w rolnictwie z hodowli i upraw. Przeznaczamy 1 mld zł w programie „Energia dla wsi”, gdzie można uzyskać dotację do 65% poniesionych kosztów na rozwój stabilnych źródeł OZE, czyli biogazowni i małych elektrowni wodnych. Z kolei na niestabilne źródła OZE, takie jak wiatraki i panele fotowoltaiczne, oferujemy preferencyjne finansowanie zwrotne.

Reklama

A jak w Polsce wygląda dotychczasowy postęp w elektromobilności?

Jeśli chodzi o transport zbiorowy w miastach – bardzo dobrze. Do tego jesteśmy bardzo dużym producentem i eksporterem autobusów elektrycznych i wodorowych. W Unii Europejskiej jesteśmy liderem pod tym względem, bo co trzeci autobus elektryczny we wspólnocie jest produkowany właśnie w Polsce. Wyrasta nam jednak konkurencja, coraz częściej europejskie przetargi na dostawy autobusów są wygrywane przez chińskie firmy.

W mediach społecznościowych ciągle widzę dyskusje i przekonywanie o wyższości aut spalinowych nad elektrycznymi. Czy uda się przekonać Polaków do tego, by przesiedli się na elektryki?

Jest rosnące zainteresowanie samochodami elektrycznymi i widać na ulicach, że ich cały czas przybywa. Lecz jesteśmy daleko za państwami Europy Zachodniej, a zwłaszcza za Skandynawią, bo barierą jest cena. Wielu Polaków do tej pory kupowało też używane auta sprowadzane z Zachodu, a rynek używanych aut elektrycznych jest skromny i niepewny. Poza tym cały czas w Polsce rozbudowujemy infrastrukturę ładowania. Ja sam jeżdżę po Polsce samochodem elektrycznym i nie jest to komfortowe, gdy na trasie zastanawiam się, czy starczy mi prądu do następnej stacji ładowania. Infrastruktura coraz szybciej się rozwija, ale na razie musimy po prostu się przyzwyczaić do planowania dalszej podróży.

Czy elektrykiem jeździ się lepiej?

Mogę powiedzieć, że fajnie się jeździ, bo bardzo cicho i dynamicznie. Silniki elektryczne są prostsze, efektywniejsze i zapewne będą tańsze w produkcji od tych spalinowych. Moim zdaniem, sektor elektromobilności i wodoromobilności będzie się rozwijał coraz bardziej i coraz trudniejszy będzie powrót do aut spalinowych. Poza tym nie tylko transport, ale cała globalna gospodarka przechodzi na energię elektryczną, która szybko wypiera wszystkie inne rozwiązania. Pewnie za kilka dekad docelowo będziemy mieli w naszych miastach także ogrzewanie elektryczne, bo źródła wytwarzania energii elektrycznej są coraz tańsze, a prąd jest po prostu lepszy i łatwiejszy w przesyłaniu na odległość w porównaniu np. z gorącą wodą.

Artur Michalski - zastępca prezesa zarządu NFOŚiGW. Nadzoruje pion zajmujący się transformacją energetyki, ciepłownictwem, efektywnością energetyczną, a także innowacjami i rozwojem elektromobilności. Jest autorem kilkunastu publikacji naukowych oraz organizatorem, a także współorganizatorem wielu konferencji i seminariów krajowych i międzynarodowych.

Drodzy Bracia i Siostry, Jednym z największych mistrzów średniowiecznej teologii jest św. Albert Wielki. Tytuł „wielki” („magnus”), z jakim przeszedł on do historii, wskazuje na bogactwo i głębię jego nauczania, które połączył ze świętością życia. Już jemu współcześni nie wahali się przyznawać mu wspaniałych tytułów; jeden z jego uczniów, Ulryk ze Strasburga, nazwał go „zdumieniem i cudem naszej epoki”. Urodził się w Niemczech na początku XIII wieku i w bardzo młodym wieku udał się do Włoch, do Padwy, gdzie mieścił się jeden z najsłynniejszych uniwersytetów w średniowieczu. Poświęcił się studiom „sztuk wyzwolonych”: gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometrii, astronomii i muzyki, tj. ogólnej kultury, przejawiając swoje typowe zainteresowanie naukami przyrodniczymi, które miały się stać niebawem ulubionym polem jego specjalizacji. Podczas pobytu w Padwie uczęszczał do kościoła Dominikanów, do których dołączył później, składając tam śluby zakonne. Źródła hagiograficzne pozwalają się domyślać, że Albert stopniowo dojrzewał do tej decyzji. Mocna relacja z Bogiem, przykład świętości braci dominikanów, słuchanie kazań bł. Jordana z Saksonii, następcy św. Dominika w przewodzeniu Zakonowi Kaznodziejskiemu, to czynniki decydujące o rozwianiu wszelkich wątpliwości i przezwyciężeniu także oporu rodziny. Często w latach młodości Bóg mówi do nas i wskazuje plan naszego życia. Jak dla Alberta, także dla nas wszystkich modlitwa osobista, ożywiana słowem Bożym, przystępowanie do sakramentów i kierownictwo duchowe oświeconych mężów są narzędziami służącymi odkryciu głosu Boga i pójściu za nim. Habit zakonny otrzymał z rąk bł. Jordana z Saksonii. Po święceniach kapłańskich przełożeni skierowali go do nauczania w różnych ośrodkach studiów teologicznych przy klasztorach Ojców Dominikanów. Błyskotliwość intelektualna pozwoliła mu doskonalić studium teologii na najsłynniejszym uniwersytecie tamtych czasów - w Paryżu. Św. Albert rozpoczął wówczas tę niezwykłą działalność pisarską, którą miał odtąd prowadzić przez całe życie. Powierzano mu ważne zadania. W 1248 r. został oddelegowany do zorganizowania studium teologii w Kolonii - jednym z najważniejszych ośrodków Niemiec, gdzie wielokrotnie mieszkał i która stała się jego przybranym miastem. Z Paryża przywiózł ze sobą do Kolonii swego wyjątkowego ucznia, Tomasza z Akwinu. Już sam fakt, że był nauczycielem św. Tomasza, byłby zasługą wystarczającą, aby żywić głęboki podziw dla św. Alberta. Między obu tymi wielkimi teologami zawiązały się stosunki oparte na wzajemnym szacunki i przyjaźni - zaletach ludzkich bardzo przydatnych w rozwoju nauki. W 1254 r. Albert został wybrany na przełożonego „Prowincji Teutońskiej”, czyli niemieckiej, dominikanów, która obejmowała wspólnoty rozsiane na rozległym obszarze Europy Środkowej i Północnej. Wyróżniał się gorliwością, z jaką pełnił tę posługę, odwiedzając wspólnoty i wzywając nieustannie braci do wierności św. Dominikowi, jego nauczaniu i przykładom. Jego przymioty i zdolności nie uszły uwadze ówczesnego papieża Aleksandra IV, który zapragnął, by Albert towarzyszył mu przez jakiś czas w Anagni - dokąd papieże udawali się często - w samym Rzymie i w Viterbo, aby zasięgać jego rad w sprawach teologii. Tenże papież mianował go biskupem Ratyzbony - wielkiej i sławnej diecezji, która jednak przeżywała trudne chwile. Od 1260 do 1262 r. Albert pełnił tę posługę z niestrudzonym oddaniem, przywracając pokój i zgodę w mieście, reorganizując parafie i klasztory oraz nadając nowy bodziec działalności charytatywnej. W latach 1263-64 Albert głosił kazania w Niemczech i Czechach na życzenie Urbana IV, po czym wrócił do Kolonii, aby podjąć na nowo swoją misję nauczyciela, uczonego i pisarza. Będąc człowiekiem modlitwy, nauki i miłości, cieszył się wielkim autorytetem, gdy wypowiadał się z okazji różnych wydarzeń w Kościele i społeczeństwie swoich czasów: był przede wszystkim mężem pojednania i pokoju w Kolonii, gdzie doszło do poważnego konfliktu arcybiskupa z instytucjami miasta; nie oszczędzał się podczas II Soboru Lyońskiego, zwołanego w 1274 r. przez Grzegorza X, by doprowadzić do unii Kościołów łacińskiego i greckiego po podziale w wyniku wielkiej schizmy wschodniej z 1054 r.; wyjaśnił myśl Tomasza z Akwinu, która stała się przedmiotem całkowicie nieuzasadnionych zastrzeżeń, a nawet oskarżeń. Zmarł w swej celi w klasztorze Świętego Krzyża w Kolonii w 1280 r. i bardzo szybko czczony był przez swoich współbraci. Kościół beatyfikował go w 1622 r., zaś kanonizacja miała miejsce w 1931 r., gdy papież Pius XI ogłosił go doktorem Kościoła. Było to uznanie dla tego wielkiego męża Bożego i wybitnego uczonego nie tylko w dziedzinie prawd wiary, ale i w wielu innych dziedzinach wiedzy; patrząc na tytuły jego licznych dzieł, zdajemy sobie sprawę z tego, że jego kultura miała w sobie coś z cudu, i że jego encyklopedyczne zainteresowania skłoniły go do zajęcia się nie tylko filozofią i teologią, jak wielu mu współczesnych, ale także wszelkimi innymi, znanymi wówczas dyscyplinami, od fizyki po chemię, od astronomii po mineralogię, od botaniki po zoologię. Z tego też powodu Pius XII ogłosił go patronem uczonych w zakresie nauk przyrodniczych i jest on też nazywany „Doctor universalis” - właśnie ze względu na rozległość swoich zainteresowań i swojej wiedzy. Niewątpliwie metody naukowe stosowane przez św. Alberta Wielkiego nie są takie jak te, które miały się przyjąć w późniejszych stuleciach. Polegały po prostu na obserwacji, opisie i klasyfikacji badanych zjawisk, w ten sposób jednak otworzył on drzwi dla przyszłych prac. Św. Albert może nas wiele jeszcze nauczyć. Przede wszystkim pokazuje, że między wiarą a nauką nie ma sprzeczności, mimo pewnych epizodów, świadczących o nieporozumieniach, jakie odnotowano w historii. Człowiek wiary i modlitwy, jakim był św. Albert Wielki, może spokojnie uprawiać nauki przyrodnicze i czynić postępy w poznawaniu mikro- i makrokosmosu, odkrywając prawa właściwe materii, gdyż wszystko to przyczynia się do podsycania pragnienia i miłości do Boga. Biblia mówi nam o stworzeniu jako pierwszym języku, w którym Bóg, będący najwyższą inteligencją i Logosem, objawia nam coś o sobie. Księga Mądrości np. stwierdza, że zjawiska przyrody, obdarzone wielkością i pięknem, są niczym dzieła artysty, przez które, w podobny sposób, możemy poznać Autora stworzenia (por. Mdr 13, 5). Uciekając się do porównania klasycznego w średniowieczu i odrodzeniu, można porównać świat przyrody do księgi napisanej przez Boga, którą czytamy, opierając się na różnych sposobach postrzegania nauk (por. Przemówienie do uczestników plenarnego posiedzenia Papieskiej Akademii Nauk, 31 października 2008 r.). Iluż bowiem uczonych, krocząc śladami św. Alberta Wielkiego, prowadziło swe badania, czerpiąc natchnienie ze zdumienia i wdzięczności w obliczu świata, który ich oczom - naukowców i wierzących - jawił się i jawi jako dobre dzieło mądrego i miłującego Stwórcy! Badanie naukowe przekształca się wówczas w hymn chwały. Zrozumiał to doskonale wielki astrofizyk naszych czasów, którego proces beatyfikacyjny się rozpoczął, Enrico Medi, gdy napisał: „O, wy, tajemnicze galaktyki... widzę was, obliczam was, poznaję i odkrywam was, zgłębiam was i gromadzę. Z was czerpię światło i czynię zeń naukę, wykonuję ruch i czynię zeń mądrość, biorę iskrzenie się kolorów i czynię zeń poezję; biorę was, gwiazdy, w swe ręce i drżąc w jedności mego jestestwa, unoszę was ponad was same, i w modlitwie składam was Stwórcy, którego tylko za moją sprawą wy, gwiazdy, możecie wielbić” („Dzieła”. „Hymn ku czci dzieła stworzenia”). Św. Albert Wielki przypomina nam, że między nauką a wiarą istnieje przyjaźń, i że ludzie nauki mogą przebyć, dzięki swemu powołaniu do poznawania przyrody, prawdziwą i fascynującą drogę świętości. Jego niezwykłe otwarcie umysłu przejawia się także w działalności kulturalnej, którą podjął z powodzeniem, a mianowicie w przyjęciu i dowartościowaniu myśli Arystotelesa. W czasach św. Alberta szerzyła się bowiem znajomość licznych dzieł tego filozofa greckiego, żyjącego w IV wieku przed Chrystusem, zwłaszcza w dziedzinie etyki i metafizyki. Ukazywały one siłę rozumu, wyjaśniały w sposób jasny i przejrzysty sens i strukturę rzeczywistości, jej zrozumiałość, wartość i cel ludzkich czynów. Św. Albert Wielki otworzył drzwi pełnej recepcji filozofii Arystotelesa w średniowiecznej filozofii i teologii, recepcji opracowanej potem w sposób ostateczny przez św. Tomasza. Owa recepcja filozofii, powiedzmy pogańskiej i przedchrześcijańskiej, oznaczała prawdziwą rewolucję kulturalną w tamtych czasach. Wielu myślicieli chrześcijańskich lękało się bowiem filozofii Arystotelesa, filozofii niechrześcijańskiej, przede wszystkim dlatego, że prezentowana przez swych komentatorów arabskich, interpretowana była tak, by wydać się, przynajmniej w niektórych punktach, jako całkowicie nie do pogodzenia z wiarą chrześcijańską. Pojawiał się zatem dylemat: czy wiara i rozum są w sprzeczności z sobą, czy nie? Na tym polega jedna z wielkich zasług św. Alberta: zgodnie z wymogami naukowymi poznawał dzieła Arystotelesa, przekonany, że wszystko to, co jest rzeczywiście racjonalne, jest do pogodzenia z wiarą objawioną w Piśmie Świętym. Innymi słowy, św. Albert Wielki przyczynił się w ten sposób do stworzenia filozofii samodzielnej, różnej od teologii i połączonej z nią wyłącznie przez jedność prawdy. Tak narodziło się w XIII wieku wyraźne rozróżnienie między tymi dwiema gałęziami wiedzy - filozofią a teologią - które we wzajemnym dialogu współpracują zgodnie w odkrywaniu prawdziwego powołania człowieka, spragnionego prawdy i błogosławieństwa: i to przede wszystkim teologia, określona przez św. Alberta jako „nauka afektywna”, jest tą, która wskazuje człowiekowi jego powołanie do wiecznej radości, radości, która wypływa z pełnego przylgnięcia do prawdy. Św. Albert Wielki potrafił przekazać te pojęcia w sposób prosty i zrozumiały. Prawdziwy syn św. Dominika głosił chętnie kazania ludowi Bożemu, który zdobywał swym słowem i przykładem swego życia. Drodzy Bracia i Siostry, prośmy Pana, aby nie zabrakło nigdy w Kościele świętym uczonych, pobożnych i mądrych teologów jak św. Albert Wielki, i aby pomógł on każdemu z nas utożsamiać się z „formułą świętości”, którą realizował w swoim życiu: „Chcieć tego wszystkiego, czego ja chcę dla chwały Boga, jak Bóg chce dla swej chwały tego wszystkiego, czego On chce”, tzn. aby upodabniać się coraz bardziej do woli Boga, aby chcieć i czynić jedynie i zawsze to wszystko dla Jego chwały.