Życie, które się nie kończy

Łukasz Krzysztofka: W listopadowe dni licznie odwiedzamy groby naszych bliskich. Dziesiątki tysięcy mieszkańców stolicy przychodzą m.in. na 232-letni panteon historii Warszawy i Polski, jakim są Stare Powązki. W jaki sposób jest konserwowana i pielęgnowana ta zabytkowa nekropolia?

Ks. Jacek Laskowski: Prowadzone są prace renowacyjne, restauratorskie i konserwatorskie na nagrobkach i pomnikach, często z wykorzystaniem tradycyjnych technik oraz materiałów. Współpracujemy z wieloma instytucjami, fundacjami, firmami państwowymi i prywatnymi, by nekropolia ta pozostała miejscem żywej pamięci i dziedzictwa. Wspomnę zwłaszcza Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami, który dokładnie od 50 lat troszczy się o przywracanie świetności zabytkowym nagrobkom.

Reklama

Archidiecezja Warszawska przed trzema laty powołała do istnienia Fundację Stare Powązki. Oprócz projektów konserwatorskich prowadzi ona również projekty edukacyjne. Obecnie trwa realizacja wirtualnego spaceru po Starych Powązkach. Co będzie końcowym efektem projektu?

Umieszczenie w Internecie wizualizacji najcenniejszych rzeźb i nagrobków cmentarza. Właśnie dobiegają końca prace pierwszego etapu skanowania w technologii 3D głównych alejek Starych Powązek. Skanowanie 3D umożliwia przeniesienie do świata wirtualnego i oglądanie obiektów z bliska z dużą precyzją, z każdej strony i bez względu na pogodę. Niezwykła realizacja, która od wielu tygodni trwa na obszarze najstarszej części nekropolii, polega na umożliwieniu odbiorcom na całym świecie zwiedzania najcenniejszego obszaru historycznego bez wychodzenia z domu. Skanowane są obiekty zabytkowe, całe alejki, także zieleń, a niekiedy wiewiórki, które są stałym elementem krajobrazu Starych Powązek.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Wirtualny spacer po zabytkowej nekropolii będzie doskonałym narzędziem przy realizacji zajęć z zakresu historii sztuki i konserwacji, a także narzędziem edukacyjnym dla osób z dysfunkcjami wzroku lub z problemami z poruszaniem się.

Oczywiście. Idea wirtualnego spaceru po Starych Powązkach jest odpowiedzią na zapotrzebowanie współczesnego świata cyfrowego i jest też alternatywą dla prezentacji dziedzictwa historycznego. Digitalizacja daje możliwość prowadzenia badań i analiz obiektów historycznych przez szerokie grono zainteresowanych. Liczymy, że wirtualny spacer dostępny dla nieograniczonej liczby odbiorców, przyczyni się również do upowszechniania wiedzy o polskim dziedzictwie kulturowym. A dla turystów odwiedzających Polskę i Warszawę to będzie zachęta do poznania naszego dziedzictwa narodowego.

Reklama

Jakie prace konserwatorskie są obecnie wykonywane na Starych Powązkach?

Kontynuowana jest odbudowa zabytkowego ogrodzenia, którą ponad dekadę temu rozpoczął mój poprzednik ks. prał. Marek Gałęziewski. By zadbać o układ kwater, ułatwić poruszanie się osobom odwiedzającym naszą nekropolię, przywracamy wygląd i funkcjonalność oraz odnawiamy alejki cmentarne. Tylko w tym roku położyliśmy 500 metrów bieżących granitowych nawierzchni. Powiększyliśmy monitoring o Aleję Zasłużonych, Katakumby i okoliczne alejki. Docelowo chcemy objąć nim wszystkie bramy cmentarza.

Co jeszcze robicie?

Na bieżąco jest przeprowadzana inwentaryzacja drzew, których na terenie cmentarza jest ok. 25 tys. Są one zielonymi płucami Warszawy, a na pewno tej części miasta. Troska o Powązki to kolejne latarnie, ujęcia wody, odrestaurowane pomniki. Czas i wysiłek włożyliśmy też w największy pomnik na Starych Powązkach, jakim jest kościół św. Karola Boromeusza. Podjęliśmy się m.in. malowania wnętrza kościoła, by swoją unikatową architekturą, bielą i czystością cieszył oko, ale nade wszystko był godnym miejscem spotkania Boga i człowieka.

1 listopada 2023 r. na Powązkach został poświęcony Grób Dzieci Utraconych, przedstawiający anioła pochylonego nad kołyską. Czy dużo osób modli się w tym miejscu?

Tak, od dnia, kiedy został poświęcony, miejsce spoczynku znalazło w nim szesnaścioro dzieci, a wiem, że dla wielu kobiet, które utraciły dziecko jest symbolicznym miejscem ich pochówku. Warto pamiętać o tym miejscu szczególnie wtedy, gdy ktoś z naszych bliskich czy znajomych znajdzie w tej bolesnej sytuacji.

Reklama

Jaka jest istota uroczystości Wszystkich Świętych?

Uczczenie tych, którzy osiągnęli już pełnię zbawienia i są w niebie. To święto przypomina, że wszyscy jesteśmy powołani do świętości. Wskazuje na zjednoczenie całego Kościoła: pielgrzymującego na ziemi, oczyszczającego się w czyśćcu i triumfującego w niebie. To dzień radości i nadziei, że i my kiedyś dołączymy do tego grona. Oby to święto było kiedyś i naszym świętem.

Czym różni się ono od Dnia Zadusznego?

Dzień Zaduszny, 2 listopada, to czas modlitwy za wszystkich wiernych zmarłych, którzy wciąż oczyszczają się w czyśćcu. To wyraz naszej miłości i solidarności z nimi, by pomóc im w drodze do nieba. A warto się za nich modlić, gdyż sami nie mogąc się wstawiać za siebie, są wielkimi orędownikami u Boga w naszych sprawach. Zachęcam więc wszystkich w tym listopadowym czasie do modlitwy wypominkowej za tych, co byli i są nieustannie bliscy naszemu sercu.

Co jest najlepszą pomocą dla dusz cierpiących w czyśćcu?

Modlitwa, zwłaszcza ofiarowanie za nich Mszy św. Kościół naucza, że dusze w czyśćcu nie mogą już same za siebie się modlić, więc potrzebują naszej pomocy. Św. Monika powiedziała: „Złóżcie moje ciało tam, gdzie uznacie za stosowne, ale proszę zawsze pamiętajcie o mnie przy ołtarzu”. Oprócz modlitwy ważne są także uczynki miłosierdzia, posty oraz jałmużna ofiarowane w intencji zmarłych, by skrócić ich czas oczyszczenia i pomóc im szybciej osiągnąć pełnię radości w niebie. W oktawie uroczystości Wszystkich Świętych, czyli do 8 listopada, codziennie możemy zyskać odpust zupełny za naszych zmarłych, odwiedzając cmentarz, będąc w stanie łaski uświęcającej, modląc się w intencjach papieża i przyjmując Komunię św.

Jak można wspomóc ratowanie zabytkowych nagrobków?

Poprzez wpłaty na konto Fundacji, które znaleźć można na stronie https://fundacja.stare-powazki.pl/wesprzyj-fundacje/, bądź za pośrednictwem aplikacji mobilnej.

Ok. 50 tys. osób – zdaniem organizatorów – wzięło udział w Orszaku Trzech Króli w Warszawie. Inicjatywa, która miała miejsce już po raz piąty, cieszyła się niezwykłym zainteresowaniem nie tylko w stolicy – warszawiacy mieli okazję dwukrotnie usłyszeć pozdrowienia kierowane przez papieża Benedykta XVI. Po raz pierwszy Orszak, organizowany przez Fundację Orszak Trzech Króli, miał też swoje zagraniczne edycje - nie tylko w Europie, ale i w Afryce – w sumie do tego rodzaju świętowania uroczystości Trzech Króli włączyło się 97 miast. W Warszawie uroczystość rozpoczęła się od Mszy św. w katedrze św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście. Przed świątynią kwestowali wolontariusze Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia, zbierając datki na stypendia dla zdolnej ale ubogiej młodzieży. Eucharystii przewodniczył kard. Kazimierz Nycz. - Uroczystość Objawienia Pańskiego uczy nas, że Chrystus narodził się dla wszystkich: dla prostych i biednych, dla bogatych i mądrych – mówił w homilii metropolita warszawski. Zwrócił też uwagę, że Chrystus przyszedł na świat także dla pogan, których przedstawicielami byli Trzej Królowie. - Kiedy przychodzi pokusa segregowania dostępu do Kościoła i Chrystusa, trzeba pamiętać, że dzisiejsi poganie, ludzie szukający Chrystusa, a może jeszcze wcale go nie szukający, już są uczestnikami tajemnicy zbawienia. Tego uczy nas św. Paweł w czytanym dziś Liście do Efezjan – zaznaczył kard. Nycz. Natomiast zadaniem wierzących jest „podprowadzić ich do Chrystusa, by Jego łaska mogła zadziałać w sercach tych ludzi”. - To jest odczytanie dzisiejszej uroczystości w perspektywie Roku Wiary oraz zadania nowej ewangelizacji – wyjaśniał purpurat. Kard. Nycz zachęcał także do troski o „wrażliwe sumienie i serce otwarte, które jest zdolne czytać znaki czasu, iść do Chrystusa i do niego prowadzić innych”. To dzięki przyjęciu dwóch znaków: zewnętrznego i wewnętrznego człowiek jest w stanie dojść do żłóbka – mówił metropolita warszawski. Nawiązując do Ewangelii o pokłonie Trzech Mędrców, zwrócił uwagę, iż Herod miał tę samą wiedzę, jaką mieli Mędrcy. - Wiedział, że jest gwiazda, znał miejsce narodzenia bo mu to powiedzieli uczeni w Piśmie. Mędrcy poszli, złożyli dary, oddali pokłon. Natomiast Herod tę wiedzę wykorzystał w sposób okrutny występując przeciwko człowiekowi, przeciwko nowo narodzonym dzieciom betlejemskim – wskazał kardynał. Jednocześnie zaapelował, by nigdy prawdy nie wykorzystywać do złych celów. - Współcześni Herodowie, tak jak ten historyczny, potrafią, znając prawdę, wykorzystać ją przeciw człowiekowi w wielu dziedzinach życia. Może najbardziej widać to w nauce, kiedy wiedza o człowieku jest wykorzystywana nie w służbie człowiekowi, ale bardzo często przeciw jego godności. Dzieje się tak wtedy, gdy brakuje prawego, ukształtowanego sumienia, otwartości na Ducha Świętego, który pozwala nie tylko dochodzić do prawdy, ale wykorzystywać ją dla dobra człowieka – mówił kard. Nycz. Po Mszy św. Kard. Nycz przeszedł na plac Zamkowy, gdzie odczytał list ze specjalnym błogosławieństwem Benedykta XVI. Ojciec Święty zapewnia w nim o łączności duchowej i modlitwie. Wyraża radość, że jest to inicjatywa otwarta zarówno dla wierzących, jak i niewierzących, prawosławnych i wiernych innych wyznań, dla tych, co chcą poznać Chrystusa. Papież zachęca, by to wydarzenie, któremu patronują pasterze Kościoła, przez swój ewangelizacyjny i teologiczny kontekst, a także przez doświadczenie wspólnoty, śpiew kolęd i wędrowanie razem, stało się okazją do pogłębiania braterskiej więzi opartej na wierze. Jest to szczególnie ważne dziś, podkreśla Ojciec Święty, gdy wielu ludzi potrzebuje nowej ewangelizacji. Benedykt XVI życzy, by przekaz ewangelicznych treści Orszaku umocnił wierzących, dodał im odwagi w wyznawaniu wiary, przyciągnął do Chrystusa tych, którzy Go jeszcze nie znają, zbliżył do Kościoła wszystkich, którzy się od niego oddalili, pomógł odnaleźć się ludziom zagubionym duchowo i poszukującym sensu własnej egzystencji. Po wspólnym odmówieniu modlitwy Anioł Pański, Orszak ruszył w stronę Placu Piłsudskiego. Tam uczestnicy kolorowego pochodu mieli okazję usłyszeć drugi raz pozdrowienia papieża – który wspomniał o Orszakach w Watykanie, mówiąc po polsku: „Serdecznie pozdrawiam - zgromadzonych na modlitwie Anioł Pański - Polaków. Szczególnie pozdrawiam uczestników Orszaków Trzech Króli, którzy wzorem ewangelicznych Mędrców ze Wschodu, wędrują ulicami wielu miast do duchowego Betlejem, by spotkać narodzonego Zbawiciela. Niech ta inscenizacja umocni wierzących, zbliży do Kościoła tych, którzy się od niego oddalili, pomoże znaleźć Boga tym, którzy Go szukają. Uczestnikom Orszaków i wam wszystkim z serca błogosławię.” „W tym roku dla Warszawy wydrukowaliśmy 60 tys. papierowych koron, widziałam, że dość szybko zabrakło ich dla chętnych – powiedziała KAI Maria Brzeska-Deli, odpowiedzialna za kontakt z mediami. – W Orszaku mogło wziąć udział ok. 50 tys. osób. – uważa. Na trasie Orszaku ustawione zostały sceny, tzw. mansjony, przedstawiające m.in. Anioła Bożego wskazującego drogę do Stajenki, walkę Dobra ze Złem, Heroda wygrażającego malutkiemu Jezusowi, diabłów namawiających do porzucenia orszaku i zajęcia się przyziemnymi, „bardziej przyjemnymi sprawami”. Orszak zmierzał do stajenki usytuowanej na Placu Piłsudskiego, by uczestnicy mogli nawiedzić Świętą Rodzinę i w kulminacyjnym momencie pokłonić się Dzieciątku. Tam odbył się też koncert kolęd. W tegorocznym Orszaku w Warszawie szło ok. 600 dzieci (bezpośrednio w orszakach), około 300 rodziców zaangażowanych jako artyści (Anioły, Diabły, Karczmarki, Dwór Heroda) i dodatkowo kolejne 300 osób w ochronie Orszaku. Po raz pierwszy podobne wydarzenia mają miejsce tego samego dnia w Kamieńcu Podolskim na Ukrainie, Badajoz w Hiszpanii, a nawet na innym kontynencie – w Republice Środkowoafrykańskiej. Organizatorzy oceniają, że tym samym Orszaki odbywają się w 97 miastach w Polsce i na świecie. Orszak Trzech Króli stanowi bezpośrednie nawiązanie do tradycji wystawiania jasełek ulicznych. Orszak prowadzą Trzej Królowie symbolizujący trzy kontynenty – Europę, Azję i Afrykę. Podążają na wierzchowcach – w Warszawie są to wielbłądy - w bogatych szatach i nakryciach głowy. Ich świtę stanowią setki dzieci ubranych w kolorowe stroje świadczące o przynależności do jednego z trzech orszaków. Głównym organizatorem Orszaku jest Fundacja Orszak Trzech Króli, która odpowiada za Orszak w stolicy oraz wspiera inne miasta w jego przygotowaniu. Od 2012 r. Fundacja jest organizacją pożytku publicznego. Od trzech lat współpracuje z Fundacją Dzieła Nowego Tysiąclecia – wolontariusze tej Fundacji zbierają na trasie przemarszu Orszaku datki na stypendia dla uzdolnionej młodzieży ze źle sytuowanych materialnie rodzin.