Kiedy stawało się pewne, że wobec zdrady aliantów powojenna Polska znajdzie się w sowieckiej strefie wpływów, gen. Leopold Okulicki wydał 19 stycznia 1945 r. rozkaz, w którym formalnie rozwiązywał struktury Armii Krajowej. „Polska wobec rosyjskiej recepty nie jest tą Polską, o którą bijemy się szósty rok z Niemcami” – napisał do żołnierzy ostatni dowódca największej podziemnej armii w dziejach świata.

Zwyciężeni, ale nie pokonani

Gdy niemiecki żelazny pierścień wokół walczącej we wrześniu 1939 r. Warszawy został ściśle zamknięty, na Polu Mokotowskim wylądował samolot, który w ekstremalnie trudnych wojennych warunkach przebył trasę kilkuset kilometrów. Na jego pokładzie był mjr Edmund Galinat, specjalny kurier Naczelnego Wodza marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza. Marszałek był już internowany w Rumunii, gdzie znalazł się po agresji sowieckiej. W rozkazie zapisanym na skrawku jedwabnego materiału polecił stworzenie struktur podziemnych, które kontynuowałyby walkę po przegranej kampanii wrześniowej. Pomysł był przeniesieniem we współczesne realia koncepcji tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej, stworzonej przez Józefa Piłsudskiego jesienią 1914 r., a którą Śmigły-Rydz dowodził w końcówce poprzedniej wojny. Organizacją wojskowej konspiracji zajął się piłsudczyk gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski, który nadał jej nazwę: Służba Zwycięstwu Polski (SZP). Zaplecze ideowe stworzyli działacze polityczni znajdujący się w Warszawie: Maciej Rataj, Kazimierz Pużak, Mieczysław Niedziałkowski, Stefan Korboński, Tomasz Arciszewski. Reprezentowali oni stronnictwa polityczne, które przed wojną toczyły zagorzałe spory. Teraz jednak wznieśli się ponad podziały, bo wymagało tego dobro Polski. Zawiązanie SZP i Głównej Rady Politycznej 27 września 1939 r. stało się początkiem Polskiego Państwa Podziemnego, czyli niemającego w dziejach świata przykładu tajnej struktury cywilno-wojskowej. Konstytucyjne zwierzchnictwo dla konspiracji krajowej stanowili prezydent i rząd działający w sojuszniczej Francji, a później w Wielkiej Brytanii.