Jednym z piękniejszych miast archidiecezji przemyskiej jest Jarosław - miasto położone u stóp Pogórza Karpackiego, w wyniosłej krawędzi doliny Sanu, zdobne wyniosłymi wieżami zabytkowych świątyń. historia prastarego grodu, w którym niegdyś krzyżowały się ważniejsze szlaki handlowe i komunikacyjne, łączące Bałtyk z Morzem Czarnym oraz Wschód z krajami Europy Zachodniej, nieodłącznie związana jest ze wzgórzem św. Mikołaja i dawnym Opactwem Panien Benedyktynek - miejscem, gdzie tworzyła się historia i dzieje Jarosławia.

Ślady przeszłości

Pierwsze historyczne wzmianki potwierdzające istnienie niewielkiej osady, zawarte w kronice ruskiego kronikarza Nestora, pochodzą z 1152 r. Istnieją przypuszczenia, iż założycielem grodu w 1031 r. był książę kijowski, Jarosław Mądry. Informacji tych nie potwierdzają jednak opracowania historyczne tamtego okresu. Jarosław - prężnie rozwijający się jako ośrodek rzemieślniczo-handlowy, pierwotnie położony był w rejonie dzisiejszego wzgórza Panien Benedyktynek. Źródła historyczne dowodzą, że najstarsze ślady osadnictwa w Jarosławiu związane są właśnie z tym miejscem określanym także jako wzgórze św. Mikołaja. To właśnie tu według wspomnianego już kronikarza Nestora istniała pierwsza, drewniana osada miejska skupiona wokół kościoła parafialnego pw. św. Mikołaja. W 1611 r. na prastare wzgórze przybyły Siostry Benedyktynki, zaś w latach 1615-1650 powstawał tu ufundowany przez Annę ze Stenbergu z Kostków księżną Ostrogską, kompleks obronny otoczony murem warownym, z ośmioma basztami. Zabytek ten uznawany jest po czasy współczesne za jeden z najpiękniejszych, a zarazem rzadko spotykanych zespołów klasztornych w Polsce. Centrum kompleksu stanowi świątynia pw. św. Stanisława Biskupa wzniesiona w latach 1614-1624.

Odzyskana świetność

Po latach dewastacji, kiedy obiekty zespołu klasztornego służyły najpierw zaborcy austriackiemu jako koszary wojskowe, zawierusze I i II wojny światowej, a następnie zaniechaniu, czy wręcz niszczycielskiej działalności władz komunistycznych; w roku 1990 staraniem władz kościelnych, osobiście zaś ówczesnego ordynariusza przemyskiego, abp. Ignacego Tokarczuka, decyzją Komisji Majątkowej w Warszawie obiekt zwrócono Siostrom Benedyktynkom, które po latach nieobecności powróciły na to prastare wzgórze. Tak czas ten wspomina abp Ignacy Tokarczuk: „Obiekt był zniszczony, zdewastowany i ograbiony. Najdziwniejsze jednak było milczenie ówczesnych tzw. władz konserwatorskich województwa, podobno specjalistów od ochrony zabytków. Ludzie ci zdawali sobie sprawę, że przyjdzie czas, kiedy ktoś upomni się o to wielkie dobro i oskarży ich o niszczenie kultury narodowej. Być może właśnie dlatego pospiesznie oddali zdewastowany kompleks klasztorny w ręce prawowitych właścicieli, aby tym samym uchronić się przed grożącą im odpowiedzialnością. Ówczesne władze zdawały sobie również sprawę, że siostry nie będą w stanie samodzielnie przeprowadzić kosztownego remontu, a dzięki temu łatwo będzie je oskarżyć, że po przeęciu obiektu to właśnie one zaniedbały jego odbudowę. Mylili się jednak” - podkreśla Arcybiskup Senior. Biorąc pod uwagę wielką wartość kulturową oraz religijno-duszpasterski aspekt obiektu, w 1991 r. abp Tokarczuk podjął decyzję o odbudowie i przywróceniu dawnej świetności Opactwu siłami archidiecezji.

Centrum życia religijnego

Działania te zaowocowały powołaniem do życia 16 kwietnia 1994 r. przez abp. Tokarczuka na terenie Opactwa Panien Benedyktynek, Fundacji Chrześcijański Instytut Wschodni ds. Kultury i nadaniem jej osobowości prawnej na forum prawa kościelnego. Głównym celem Instytutu, którego zamysł powstania już od dawna stanowił przedmiot starań ówczesnego Biskupa Przemyskiego, była szeroko rozumiana praca na rzecz poznania, współpracy ze wschodnimi sąsiadami Polski na płaszczyźnie naukowej, publicystycznej i wydawniczej, organizowanie sympozjów oraz działalność kulturalna. Z czasem w odrestaurowanym Opactwie zaczął funkcjonować Diecezjalny Dom Rekolekcyjny, powołano też do życia prężny Ośrodek Kultury i Formacji Chrześcijańskiej im. sługi Bożej Anny Jenke służący dziś jako centrum kształcenia formacyjnego dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Swój pierwotny wygląd odzyskała też zabytkowa, późnorenesansowa świątynia pw. Świętych Mikołaja i Stanisława Biskupa, na terenie dawnego Opactwa Panien Benedyktynek. Rekonsekracji odnowionej świątyni oraz ołtarza Najświętszego Serca Pana Jezusa, który trafił do Jarosławia z katedry greckokatolickiej w Przemyślu, (dawnej świątyni pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, przekazanej przez Ojca Świętego Jana Pawła II wiernym obrządku greckokatolickiego) dokonał w 2001 r. obecny metropolita przemyski, abp Józef Michalik. Wzdłuż wewnętrznych murów dawnej warowni usytuowano krzyż i obelisk oraz stacje tzw. Golgoty Męczeństwa Narodów XX w., upamiętniające rozmiar zbrodni dokonanych przez okupantów na przestrzeni ostatniego stulecia.
Spoglądając dziś na zespół obiektów klasztornych Opactwa Panien Benedyktynek w Jarosławiu i porównując ich obecny stan ze stagnacją sprzed kilkunastu lat, trudno uwierzyć, że w tak krótkim czasie dokonano tam tak wiele. Ogromny wysiłek w renowację i odbudowę kompleksu włożył wspomniany twórca obecnej świetności tego miejsca, abp senior Ignacy Tokarczuk, ale też grono współpracujących z Księdzem Arcybiskupem ludzi zafascynowanych historią tego miejsca. Dzięki takim postawom Jarosław, jako jedno z niewielu miast może szczycić się okazałym śladem swej przeszłości, w którym dawniej rodziła się historia grodu, dziś natomiast formuje i kształtuje się jego teraźniejszość i przyszłość, oparte na trwałych fundamentach.