Ewangelizacja w Polsce, w Europie, na misjach

Opisując wieloraką posługę zakonów i zgromadzeń w Kościele w Polsce najłatwiej przytoczyć statystyki i konkretne dzieła. Zakonnicy prowadzą ponad 700 parafii i blisko 120 rektoratów i samodzielnych wikariatów (to blisko 10 proc. ogółu parafii w kraju), współpracując z biskupami diecezjalnymi w dziele ewangelizacji. Są kustoszami prawie 180 sanktuariów, począwszy od najsłynniejszego, na Jasnej Górze, gdzie od ponad sześciuset lat posługują ojcowie paulini, poprzez sanktuarium Matki Bożej w Licheniu, gdzie pracują księża marianie, w Kalwarii Zebrzydowskiej, będącej pod pieczą franciszkanów, czyli w miejscach, do których corocznie przybywa miliony pielgrzymów. Ale posługują też w sanktuariach lokalnych, gdzie odprawiają Eucharystię, spowiadają, prowadzą rekolekcje.

W dzieło ewangelizacji włącza się, prowadząc szkolną katechezę ponad 1100 ojców, braci i kleryków zakonnych, prowadzą 38 Szkół Nowej Ewangelizacji.

W rozmowie z KAI o. Kazimierz Malinowski OFMConv, sekretarz generalny Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich, zwraca uwagę, że stan liczebny zakonników jest stabilny i porównywalny z latami 70/80 XX w. Jego zdaniem na uwagę zasługuje fakt, że spośród 12 tys. zakonników, ok. 3,5 tys. pracuje na misjach (a więc ponad 1/4), bardzo wielu polskich zakonników pracuje tam, gdzie nie ma powołań, zwłaszcza w Europie Zachodniej, wspierając w ten sposób Kościoły lokalne.

Dla najmniejszych braci - wychowanie, posługa ubogim

Od wieków zarówno zakony męskie, jak i żeńskie, prowadzą rozległą działalność edukacyjną i dobroczynną, dla części z nich, jak misjonarze, szarytki, bonifratrzy, albertyni i albertynki, działalność ta jest decydującym rysem ich charyzmatów.

Zakonnicy prowadzą m.in. 6 szpitali, 12 hospicjów, 8 aptek i tyle samo przychodni, 24 domów opieki, 13 ośrodków terapii dla uzależnionych.

Na równi z ojcami i braćmi w katechizację angażuje się wiele sióstr – jest ich 2 tysiące. Zgromadzenia żeńskie mają ogromne zasługi w dziedzinie edukacji, poczynając od średniowiecznych szkół przyklasztornych dla dziewcząt po współczesne placówki, słynące z wysokiego poziomu i znakomitych wyników nauczania. Warto przypomnieć, że pierwsze rdzennie polskie Zgromadzenie Sióstr Prezentek, założone w XVII w. przez bł. matkę Dorotę Czeską, poświęciło się edukacji młodzieży żeńskiej. Prowadzenie przedszkoli, szkół podstawowych, średnich i wyższych, burs, internatów i domów dla studentek to specjalność wielu zgromadzeń żeńskich, np. urszulanek, nazaretanek, niepokalanek i in. Obecnie w placówkach edukacyjnych i wychowawczych pracuje 2450 zakonnic, z czego 60 na uczelniach wyższych.

W duszpasterstwo zdrowia zaangażowanych jest ok. 1200 sióstr (w tym 30 lekarek, 223 pielęgniarek w szpitalach, 830 w innych zakładach i ośrodkach, 29 pielęgniarek środowiskowych i 177 opiekunek parafialnych). W 122 domach opiekują się dziećmi i innymi osobami wymagającymi specjalnej troski.

Zakonnice pomagają rodzinom ubogim i wielodzietnym, prowadzą domy dla samotnych matek, ułatwiają kobietom wyjście z bezdomności, bezrobocia, pomagają w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych. Prowadzą 3 ośrodki interwencji kryzysowej, punkty konsultacyjne, pomagają ofiarom przemocy, przeciwdziałają zniewoleniu, prostytucji, handlowi ludźmi. Współpracują z międzynarodową siecią przeciwdziałania handlowi ludźmi i prostytucji przy Konferencji Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych sekcja Bakhita, w której zaangażowanych jest kilkanaście zgromadzeń.

Zakonnice prowadzą też 29 okien życia, ok. 210 domów opieki dla dzieci i dorosłych, ponad 100 dzieł zorganizowanych dla osób ubogich i bezdomnych. Są to również stołówki, noclegownie, domy wychodzenia z bezdomności, centrum zapobiegania wykluczeniu społecznemu i inne. Około 100 sióstr jest zaangażowanych w duszpasterstwo więźniów. Siostry pracują też w placówkach Caritasu, instytucjach diecezjalnych, w parafiach, i urzędach.

Tak jak zakonnicy, także siostry wspomagają wspólnoty innych Kościołów lokalnych – ponad 2038 sióstr pracuje poza granicami Polski: 362 sióstr w krajach na Wschodzie, 546 w krajach misyjnych i 1157 – w innych.

„Dzięki osobom konsekrowanym Miłość Boża staje się obecna pośród nas w całym swym bogactwie. Jest to miłość zatroskana, miłość cierpliwie czekająca, miłość poszukująca i miłość odnajdująca człowieka” – pisze przewodniczący Komisji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego bp Jacek Kiciński w tegorocznym liście na Dzień Życia Konsekrowanego, trafnie podsumowując aktywność ojców i sióstr.

Promieniowanie duchowe

- Ludzi pociągają do Boga nie tyle dzieła, prowadzone przez zakony, ile duchowość, gdyż dzieła potrafią realizować także świeccy i robią to przeważnie lepiej od nas – mówi w rozmowie z KAI apostolinka, czyli zakonnica z Instytutu Królowej Apostołów dla Powołań, s. Anna Maria Pudełko.

Statystyki ukazują także wielką liczbę dzieł z dziedziny kultury i duchowości, realizowanych przez wspólnoty osób konsekrowanych, ale ta aktywność jest słabiej dostrzegana, choć jest ona niezwykle bogata i różnorodna. Tymczasem zakony męskie prowadzą 42 wydawnictwa i są obecne w mediach, gdyż wydają ponad 130 czasopism naukowych i religijnych, dysponują ponad 70 księgarniami, są inicjatorami 3 stacji TV, 7 rozgłośni radiowych (ojcowie redemptoryści od blisko trzech dekad prowadzą ogólnopolskie Radio Maryja i TV Trwam). Są bardzo aktywni w internecie, gdyż szybko docenili go jako narzędzie ewangelizacji, zwłaszcza docierające do ludzi młodych – prowadzą 590 portali internetowych.

Zakonnicy zorganizowali 70 muzeów, w których eksponują nie tylko pamiątki, związane z dziejami własnych wspólnot, ale także regionów i całego kraju. Ojcowie i bracia organizują ponad 100 konkursów i tyle samo festiwali muzyki poważnej, ale także, zwłaszcza w sezonie letnim, bardzo popularne wśród młodzieży festiwale piosenki religijnej, a jest ich ponad 90. Zakonnice prowadzą 6 wydawnictw ok. 500 portali internetowych oraz ponad 400 profili na Facebooku i Twitterze.

– Życie konsekrowane można porównać do płuc Kościoła, dzięki nim Kościół oddycha duchowością - mówi s. Pudełko. Podkreśla, że członkowie poszczególnych rodzin zakonnych upodabniają się do Jezusa, idąc śladami swoich Założycieli, ukazując piękno Jezusa. Przywołując adhortację „Vita consecrata” zakonnica stwierdza, że budzenie w ludziach tęsknoty za pięknem Boga jest ich najważniejszą posługą. Osoby konsekrowane są specjalistami od bliskości z Bogiem. Dlatego organizowanie rekolekcji, dni skupienia, opieka nad wspólnotami i grupami modlitewnymi i formacją, nasycanie duchowością dzięki uczeniu modlitwy i adoracji, jest największym darem konsekrowanych na rzecz wspólnoty wiernych.

W całym kraju jezuici, ale też członkowie innych zakonów i zgromadzeń, np. salwatorianie, prowadzą ignacjańskie „Ćwiczenia duchowe”. Karmelici czerpią z dorobku wielkich mistyków swojego Zakonu – św. Teresy z Avili, św. Jana od Krzyża, św. Teresy z Lisieux. Uczestników tych wymagających ćwiczeń nigdy nie brakuje, zawsze są komplety, nieraz trzeba czekać w kolejce, by wziąć w nich udział.

Ogromnym zainteresowaniem cieszą się rekolekcje i możliwość pobytu w klasztorach benedyktyńskich – w Tyńcu, Lubiniu i Biskupowie. – W charyzmat benedyktyński wpisana jest gościnność – mówi KAI o. Szymon Hiżycki OSB, opat tyniecki. Dlatego pod klasztorny dach przyjmowani są świeccy, pragnący modlić się z mnichami. Biorą oni udział w oficjach, słuchają konferencji o Lectio Divina, modlitwie Jezusowej, uczą się jak udać się na pustynię, mimo że żyją w mieście. Ojciec Hiżycki zwraca uwagę, że o głodzie duchowości świadczy fakt, że do Tyńca co roku przybywa 3 tysiące osób świeckich, pragnących pogłębić swoją wiarę.

- Dzięki internetowi setki tysięcy odbiorców odkryło bogactwo zgromadzeń zakonnych – mówi KAI Aneta Liberacka, redaktor naczelna popularnego portalu Stacja7.pl Jej zdaniem zakonnicy mają szczególny dar docierania do ludzi, a także czas i cierpliwość, by rozmawiać z młodymi i pogubionymi. Potwierdza to s. Pudełko. Konsekrowani poświęcają długie godziny słuchania i rozeznawania, pielęgnowania duchowości w innych członkach wspólnoty wiary.

Oblegane klasztory kontemplacyjne

W 83 klasztorach, zamieszkałych przez 1330 mniszek, modlitwa kontemplacyjna jest racją bytu, ale jest to życie ukryte, które toczy się za murami klauzury. Kamedułka, matka Weronika Sowulewska OSBCam ze Złoczewa przyznaje, że trudno to zrozumieć ludziom współczesnym. Paradoksalnie, ci sami nierozumiejący ludzie wciąż dzwonią do klasztoru lub wysyłają maile z prośbą o modlitwę. Proszą o zdrowie, znalezienie pracy, wyjście z nałogu. Bardzo wiele osób chce ratować małżeństwo, bardzo wiele par jest bezpłodnych. – Proszą, wręcz błagają – mówi matka Sowuleska. – Ludzie potrzebują Boga i podświadomie, intuicyjnie Go szukają – dodaje.

Aby Go spotkać przyjeżdżają także do złoczewskiego klasztoru, który dysponuje trzynastoma pokojami gościnnymi. – Zawsze ktoś tu jest, przyjeżdżają też w niewielkich grupach. – Klasztory, które przyjmują świeckich, są oblegane – podsumowuje matka Sowulewska. „…życie konsekrowane nie tylko w przeszłości było pomocą i oparciem dla Kościoła, ale stanowi cenny i nieodzowny dar także dla teraźniejszości i przyszłości Ludu Bożego, ponieważ jest głęboko zespolone z jego życiem, jego świętością i misją” – czytamy w adhortacji „Vita consecrata”. Praktyka życia kościelnego w Polsce potwierdza, że zakonnice i zakonnicy są niezastąpieni w dziele ewangelizacji i dobroczynności. Prawdziwym, choć dyskretnym autorem ich dzieł i różnorodności jest Duch Święty, adhortacja porównuje je do owoców drzewa, którego korzenie tkwią w Ewangelii.

To jest podstawowe zadanie, powierzone życiu konsekrowanemu – ukazywanie, że „Wcielony Syn Boży jest eschatologicznym celem ku któremu wszystko zmierza, blaskiem, przy którym blednie wszelkie inne światło, nieskończonym pięknem, które samo zdolne jest zaspokoić wszystkie pragnienia ludzkiego serca”.

Jan Paweł II porównuje też konsekrowanych do uczniów, którzy na Górze Tabor byli świadkami Przemienienia. To oni są pierwszymi śmiałkami, którzy weszli na Górę, ale którzy z niej zejdą, by świadczyć o Bogu i iść do braci żeby złagodzić ich ból, dać im nadzieję.

Statystyki:

Zgromadzenia męskie: W Polsce (lub pochodzi z Polski) 11 942 zakonników należących do 59 zakonów i zgromadzeń: Franciszkanie OFM - 1303, salezjanie - 1058, franciszkanie – 953, jezuici - 603.

1670 zakonników posługuje w 37 krajach Europy, 256 w 38 krajach Afryki, 417 w 20 krajach Ameryki Płn, 308 w 10 krajach Ameryki Płd.

Zgromadzenia żeńskie;

W Polsce jest (lub pochodzi z Polski) 17 858 sióstr ze 104 zgromadzeń.

(Przytoczone w artykule dane pochodzą od Konsulty Wyższych Przełożonych Zgromadzeń Męskich oraz Konferencja Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych

Najliczniejsze z nich to:

Sużebniczki Najświętszej Maryi Panny – 865, elżbietanki – 833, szarytki – 748, nazaretanki – 646.

Liczba sióstr pracujących za granicą:

- na misjach 538 - na Wschodzie 357 - w innych krajach 1.109

Razem: 2.004