Diecezja do swojego funkcjonowania potrzebuje istnienia wielu instytucji. Stąd po utworzeniu diecezji w 1992 r. Biskup Rzeszowski wraz z szeregiem duchownych i osób świeckich podjął działania mające na celu utworzenie wszystkich istotnych instytucji. Dokonało się to dość szybko dzięki zaangażowaniu i życzliwości bardzo wielu osób. Najważniejsze działania zostały podjęte już w 1992 r. i były związane z powołaniem najważniejszych struktur, bez których funkcjonowanie diecezji nie byłoby możliwe. Zapraszamy do przeczytania tej skrótowej, a więc niepełnej historii początków naszej diecezji.

Kuria diecezjalna

Zaczęło się od utworzenia Kurii w budynku katechetycznym przy katedrze. Na plebanii przy katedrze zamieszkał także Biskup Rzeszowski, który w pierwszych dniach urzędowania mianował bp. Edwarda Białogłowskiego wikariuszem generalnym, ks. kan. Stanisława Zycha, proboszcza w Nockowej - diecezjalnym ojcem duchownym, ks. prał. Stanisława Maca, proboszcza katedry - organizatorem Wydziału Administracyjnego Kurii, ks. prał. Ireneusza Folcika - organizatorem Wydziału Duszpasterskiego Kurii, ks. dr. Jerzego Buczka - kanclerzem Kurii oraz ks. Wiesława Rafacza - notariuszem Kurii, do końca czerwca 1992 r. (później obowiązki te przejęli - ks. lic. Marian Czenczek oraz ks. Paweł Pietrusiak. W Kurii podjęła pracę również s. Konsolata Maria Lasak - Marianka. Rozpoczęła się codzienna praca w Kurii, odwiedziny większości parafii przez Księdza Biskupa, spotkania z różnymi grupami. Po wakacjach Wydział Duszpasterski objął ks. kan. Jan Szczupak. Trzeba było zorganizować całą sieć duszpasterstw specjalistycznych, a więc: akademickie, charytatywne, głuchoniemych, harcerzy, KIK, kobiet, kolejarzy, kręgów AA, Liturgicznej Służby Ołtarza, mężczyzn, misyjne, nauczycieli, neokatechumenatu, niepełnosprawnych, niewidomych, pielgrzymkowe, policji, powołań, prawników, robotników, rodzin, rolników, Ruchu Domowego Kościoła, Ruchu Światło-Życie, służby zdrowia, sportowców, strażaków, sybiraków, środków społecznego przekazu, trzeźwościowe, twórców nauki i kultury, więźniów, wojskowe, lekarzy, wychowawców, Akcji Katolickiej, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, Stowarzyszenie Rodzin Katolickich. By usprawnić pracę Kurii Ksiądz Biskup mianował ks. Janusza Sądela notariuszem Kurii (w 1993 r.), ks. lic. Adama Podolskiego - sekretarzem Wydziału Katechetycznego (w 1995 r.), ks. kan. Józefa Stanowskiego - dyrektorem Wydziału Administracyjnego (w 1995 r.). Zgodnie z nauką Soboru Watykańskiego II i zaleceniami Kodeksu Prawa Kanonicznego Biskup Rzeszowski powołał do istnienia kolejne instytucje: Kolegium Konsultorów, Radę Kapłańską, Radę Ekonomiczną, Komisję ds. Sztuki i Architektury Kościelnej, za zgodą Stolicy Apostolskiej Kapitułę Katedralną Diecezji Rzeszowskiej ( została ona ostatecznie powołana do istnienia w styczniu 2000 r.) i wreszcie w 1996 r. Radę Duszpasterską Diecezji. Diecezja nie była w stanie na początku zorganizować własnego Sądu Biskupiego, korzystała więc z pomocy Sądów sąsiednich diecezji: przemyskiej i tarnowskiej. Nasza diecezja posiadała Audytora i Sędziego Sądu przemyskiego, ks. kan. Tadeusz Wyskiela - proboszcza parafii Matki Bożej Różańcowej w Rzeszowie.

Na studiach przygotowywało się czterech prawników, by jak najszybciej można było powołać sąd. Zostało to uczynione po zasileniu diecezji przez ks. dr. Jana Białoboka w 1997 r. Od kwietnia 1996 r. Kuria Diecezjalna została przeniesiona do budynku w centrum Rzeszowa przy ul. Zamkowej 4. Budynek ten będący w połowie własnością parafii farnej w Rzeszowie, a w połowie własnością Skarbu Państwa (tę część oddano w zamian za tereny pod rzeszowskim ROSIR-em, będące własnością fary). W budynku tym po adaptacji, prowadzonej przez ks. kan. Józefa Stanowskiego, znalazły się wszystkie agendy Kurii, Sąd Biskupi, sale wykładowe, studio nagrań Radia Via oraz sklep Caritas. Zamieszkało tu również kilku księży pracowników Kurii i profesorów Seminarium.

Wyższe Seminarium Duchowne i stała formacja kapłanów

Kolejną bardzo ważną decyzją było powołanie Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Rzeszowskiej. W dekrecie erygowania Seminarium zapisano: "Niniejszym, na podstawie Bulli Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus i kan. 232-254 KPK, z dniem 8 kwietnia 1993 r. eryguję Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Rzeszowskiej z siedzibą w Rzeszowie. Do czasu ukończenia przygotowań budynków w Rzeszowie alumni korzystać będą z formacji i studiów seminaryjnych w Przemyślu i Tarnowie. Adhortacja Jana Pawła II Pastores dabo vobis i wspaniałe tradycje Seminariów w Przemyślu i Tarnowie niech pomagają w kształtowaniu powołań kapłańskich. A błogosławiony Józef Sebastian Pelczar, patron diecezji, w szczególny sposób wspiera przygotowania i prace nowego Seminarium". 27 września 1993 r. Seminarium rozpoczęło już pełną działalność, przyjmując cztery roczniki, rok później wszyscy alumni naszej diecezji znaleźli się w Rzeszowie. Było to możliwe dzięki życzliwym ludziom wielu instytucji ( szczególną rolę należy przypisać RPBM z dyrektorem Józefem Wichrem, Radzie Miasta Rzeszowa i Zarządowi z prezydentem Mieczysławem Janowskim oraz Siostrom Franciszkankom, Organizacji Kirche in Not z Niemiec oraz Fundacji "Totus Tuus" z Holandii), a zwłaszcza wielkiemu zaangażowaniu odpowiedzialnych za przygotowanie budynków Seminarium oraz całej diecezji. Bardzo szybko adoptowano 2 budynki hotelowe, wybudowano jadalnię i kaplicę (szczególną zasługę ma w tym dziele ks. prorektor Czesław Szewczyk), wreszcie w 1996 r. ocieplono budynek główny, pokryto budynki hotelowe nowym dachem oraz wykonano ogrodzenie całości terenu Seminarium, zgromadzono wiele książek do biblioteki seminaryjnej ( pracami kierował dyrektor administracyjny Seminarium - ks. Jan Wolak) . Seminarium przygotowuje do kapłaństwa ponad 130 alumnów, nad formacją których czuwają Księżą Przełożeni na czele z Księdzem Rektorem (był nim w latach 1993-99 ks. dr Wiesław Szurek, obecnie jest nim ks. dr Jerzy Buczek).

Seminarium jest od 11 sierpnia 1994 r. afiliowane do Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie i dzięki temu alumni mogą na miejscu zdobywać stopień magistra. W Seminarium wykładowcami są księża i osoby świeckie z terenu diecezji, poproszono o pomoc również Księży Profesorów z KUL, diecezji tarnowskiej i przemyskiej. We wrześniu 1993 r. powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Wyższego Seminarium Duchownego w Rzeszowie. Celem Stowarzyszenia jest szerzenie idei naszego Seminarium, niesienie mu pomocy finansowej i kształtowanie postaw religijno-moralnych zgodnie z nauką Kościoła katolickiego.

Przez wszystkie lata istnienia diecezji organizowana była stała formacja kapłanów, obejmująca kapłanów od 1 do 3 po święceniach oraz kapłanów, którzy przygotowują się do objęcia probostwa. Formacji kapłanów służą również kongregacje rejonowe, które są organizowane kilka razy w roku, odbyło się również kilka konferencji dekanalnych z udziałem Księży Biskupów. W 1999 r. Biskup Rzeszowski ustanowił urząd wikariusza biskupiego ds. formacji kapłanów. Został nim ks. dr Wiesław Szurek - dotychczasowy rektor Seminarium. Formacja stała objęła wszystkich kapłanów, zgodnie z zaleceniami Ojca Świętego Jana Pawła II.

Celem przygotowania wykładowców dla Wyższego Seminarium Duchownego Biskup Rzeszowski skierował na studia specjalistyczne szereg Księży do Rzymu, Wiednia, Gratzu, na KUL. Kilku Księży dojeżdża również na PAT w Krakowie, podejmując zaocznie studia specjalistyczne. Dzięki współpracy Instytutu Jana Pawła II z KUL i USKW wielu księży podejmuje studia licencjackie i doktoranckie w Rzeszowie.