11 lutego przypada 94 rocznica powstania papieskiego państwa. W starożytności nazwa „Watykan” oznaczała obszar położony na prawym brzegu Tybru, obejmujący Wzgórze Watykańskie i sąsiadującą z nim bagnistą nizinę.
Samo słowo pochodzi prawdopodobnie od etruskiego wyrażenia „vatica” lub „vaticum”, oznaczającego miejsce, gdzie uprawiano wróżbiarstwo. W epoce republikańskiej rejon ten nazywano „Ager Vaticanus”, natomiast począwszy od II wieku po Chrystusie przyjęła się nazwa „Vaticanum”. W epoce rzymskiej ten niegościnny teren został poddany melioryzacji, powstały wtedy podmiejskie rezydencje arystokracji, jak słynna willa Agrypiny, matki cesarza Kaliguli, oraz rozległe cmentarze, które ówczesnym zwyczajem ciągnęły się wzdłuż arterii komunikacyjnych wychodzących z Rzymu - via Trionfale i via Cornelia. Kaligula wybudował tu olbrzymi cyrk, dla ozdoby którego sprowadził z Egiptu gigantyczny obelisk. Budowę zakończył Neron; historyk Tacyt wspomina, że cesarz „urządzał w Dolinie Watykańskiej wyścigi konne”. Według tradycji, apostoł Piotr zginął w cyrku na Watykanie w 64 lub 67 r. w czasie prześladowań chrześcijan rozpętanych przez cesarza po pożarze Rzymu, o którego spowodowanie oskarżono wyznawców Chrystusa. Apostoła pochowano na cmentarzu przy cyrku, a jego grób stał się miejscem pielgrzymowania wiernych. Na tym prostym grobie pierwszego biskupa Rzymu cesarz Konstantyn (306-337 r. po Chr.) kazał wznieść monumentalną bazylikę. Z czasem przy bazylice powstała dzielnica, którą papież Leon IV (847-855) otoczył murem obronnym - od jego imienia nazywano ją „miasto Leona” („cittŕ Leonina”). W owym czasie papieże rezydowali w Pałacu Laterańskim, tuż obok Bazyliki św. Jana - katedry Rzymu. Pierwsza siedziba papieska przy grobie apostoła Piotra została wzniesiona za pontyfikatów Eugeniusza III (1145-53) i Innocentego III (1198-1216). W latach 1309-77 papieże rezydowali w Awinionie. Gdy Grzegorz XI powrócił do Rzymu, postanowił zamieszkać przy Bazylice św. Piotra i od tego momentu historia papiestwa była już nierozerwalnie związana z Watykanem.
