Reklama

15 VIII - Dzień Wojska Polskiego

Z kart historii duszpasterstwa wojskowego w Polsce

W 2009 r. obchodzimy 90. rocznicę powołania biskupstwa polowego w Polsce. Z racji święta Wojska Polskiego - 15 sierpnia - przedstawiamy rys historyczny duszpasterstwa wojskowego w Rzeczypospolitej

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Tradycja posługi kapelańskiej wśród rycerstwa polskiego sięga początków naszej państwowości. Duszpasterstwo wojskowe, w dzisiejszym rozumieniu tego terminu, pojawiło się w armii Rzeczypospolitej dopiero u schyłku XVII wieku. Zanim ustanowiono etat kapelanów stałych, posługi duchowe w Wojsku Polskim pełnili kapelani królów, książąt i hetmanów. W czasie wojen epoki nowożytnej rycerstwu i żołnierzom posługiwali też tzw. kaznodzieje obozowi. Duszpasterstwo wojskowe funkcjonowało również w dobie zaborów, m.in. w armiach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Podczas I wojny światowej liczne formacje polskie posiadały zorganizowaną służbę duszpasterską. Swoich kapelanów miały m.in. Legiony Polskie, formacje powstałe w Rosji i Armia Błękitna gen. Józefa Hallera, która powstała we Francji. Szczególnym szacunkiem wśród oficerów i żołnierzy cieszył się nazywany hetmanem serc żołnierskich kapelan Legionów Polskich bp Władysław Bandurski, sufragan lwowski.
Wraz z wybuchem niepodległości i powstaniem Wojska Polskiego w listopadzie 1918 r. rozpoczęli w nim pracę kapelani wojskowi. Armia odrodzonego państwa polskiego posiadała przeto od początku swego istnienia duszpasterstwo wojskowe. Już 4 listopada 1918 r., w efekcie porozumienia zawartego między stroną rządową - kierującym Ministerstwem Spraw Wojskowych RP płk. Janem Wroczyńskim a stroną kościelną - reprezentującym Stolicę Apostolską wizytatorem Achillesem Rattim, arcybiskupem warszawskim Aleksandrem Kakowskim i ordynariuszem sandomierskim bp. Marianem Ryxem, stanowisko naczelnego kapelana wojsk polskich powierzono ks. Janowi Pajkertowi, kapłanowi diecezji sandomierskiej. Natomiast 9 listopada tegoż roku płk Wroczyński w porozumieniu z abp. Kakowskim powołał konsystorz polowy. Jednocześnie najwyższe władze wojskowe II Rzeczypospolitej podjęły odpowiednie starania w celu ustanowienia przez Stolicę Apostolską biskupstwa polowego, zwieńczone sukcesem 5 lutego 1919 r.
Pierwszym biskupem polowym armii II RP został ks. dr Stanisław Gall - sufragan archidiecezji warszawskiej. Katolickie duszpasterstwo wojskowe w tym okresie, na początku drogi wiodącej do scalenia ziem polskich znajdujących się dotąd, przez 123 lata pod władzą trzech obcych państw, stanęło przed ogromem zadań duszpasterskich, oświatowo-wychowawczych, administracyjnych. Duszpasterzom wojskowym przypadła ważna rola w procesie religijno-moralnego, patriotycznego i obywatelskiego wychowania młodzieży odbywającej służbę wojskową. Tymczasem Episkopat Polski przeznaczył, decyzją z 1919 r., z powodu braku kadr, zaledwie do 5 proc. ogólnej liczby księży do pełnienia posługi kapelańskiej w wojsku II RP, co przełożyło się na liczbę ok. 250 kapelanów etatowych. Była to liczba niewystarczająca.
W okresie II Rzeczypospolitej organem wykonawczym biskupa polowego była Kuria Biskupia Wojsk Polskich. Dekretem z 14 kwietnia 1926 r. erygowany został także Sąd Biskupi Wojsk Polskich. Stosownie do podziału kraju na 10 wojskowych okręgów generalnych (później okręgów korpusów), katolicka służba duszpasterska w Wojsku Polskim podzielona została na 10 dekanatów, z których każdy posiadał 3 rejony duszpasterskie. Marynarka Wojenna miała odrębny dekanat, podobnie Korpus Ochrony Pogranicza.
Następca abp. Galla - biskup polowy Józef Gawlina, mianowany przez papieża Piusa XI w 1933 r., duży nacisk położył na kaznodziejstwo wśród wojskowych i ich rodzin, na tworzenie i rozwój organizacji religijno-kościelnych w parafiach wojskowych oraz propagowanie kultury katolickiej. Brał aktywny udział w pracach Episkopatu. Jego działalność w armii II RP popierał w pełni marszałek Józef Piłsudski.
Po upadku II Rzeczypospolitej abp Gawlina sprawował urząd biskupa polowego Polskich Sił Zbrojnych na Uchodźstwie (do 1947 r.). W 1949 r. został mianowany Opiekunem Duchowym Polaków na Uchodźstwie.
Kapelani wojskowi zapisali swoją piękną kartę w czasie wojny i okupacji - ich postawę symbolizuje ks. kmdr ppor. Władysław Miegoń. Po kapitulacji Oksywia, z własnej woli udał się z marynarzami do niewoli, by tam pełnić posługę kapelana. Zmarł w obozie w Dachau. Podobnie ks. Józef Stanek, pallotyn, kapelan w Powstaniu Warszawskim, powieszony przez Niemców 23 września 1944 r. na Czerniakowie. Papież Jan Paweł II wyniósł tych kapelanów do chwały błogosławionych 13 czerwca 1999 r., w gronie 108 męczenników II wojny światowej.
W nowej, pojałtańskiej rzeczywistości politycznej duszpasterstwo wojskowe w Polsce znalazło się pod całkowitą kontrolą władz komunistycznych. Władze nie zdecydowały się na jego likwidację. Polska, jako jedyny kraj bloku komunistycznego, zachowała instytucję kapelanów wojskowych; powoływano ich jednak bez pytania o to stosownych władz kościelnych. W tej sytuacji Episkopat Polski wydał 19 marca 1948 r. komunikat w sprawie duszpasterstwa wojskowego, nakazujący uzyskiwanie przez kapelanów jurysdykcji od ordynariuszy diecezji, na których terenie pracują. Stolica Apostolska natomiast w odpowiedzi na działania komunistycznych władz celem wykorzystania duszpasterstwa polowego do „doraźnych akcji politycznych”, 21 kwietnia 1948 r. wydała dekret uchylający postanowienia statutu duszpasterstwa wojskowego z 1926 r.
W PRL-u sprawami dotyczącymi duszpasterstwa w wojsku kierował generalny dziekan, pełniący funkcje administracyjne z ramienia Ministerstwa Obrony Narodowej. Działalność duszpasterstwa wojskowego została sprowadzona do posługi liturgicznej w kościołach garnizonowych usytuowanych poza jednostkami wojskowymi. Nie było mowy o regularnym odprawianiu Mszy św. dla wojska. Chodzenie do kościoła w mundurze, ochrzczenie dziecka lub przystąpienie do I Komunii św. groziło wstrzymaniem awansu. Oficerowie polityczni sporządzali listy rodzin wojskowych kultywujących praktyki religijne.
Przez wiele lat władze PRL-u traktowały istnienie Generalnego Dziekanatu WP jako jedną z oznak „tolerancji i swobód religijnych w Polsce”.
Dopiero przemiany społeczno-polityczne w Polsce w 1989 r. stworzyły warunki sprzyjające przywróceniu Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego. Jan Paweł II wydał 21 stycznia 1991 r. dekret przywracający Ordynariat Polowy oraz bullę w sprawie nominacji ks. prał. dr. Sławoja Leszka Głódzia na biskupa polowego. Statut Ordynariatu Polowego, przyjęty przez Konferencję Episkopatu Polski, został zatwierdzony przez Stolicę Apostolską i wszedł w życie 28 lutego 1991 r. Zgodnie z dekretem Nuncjatury Apostolskiej w Warszawie, Ordynariat Polowy rozpoczął swoje funkcjonowanie 31 stycznia 1991 r. Konsekracja biskupa polowego odbyła się na Jasnej Górze 23 lutego 1991 r., a następnego dnia biskup polowy odbył uroczysty ingres do katedry polowej Wojska Polskiego w Warszawie.

Przy pisaniu tekstu korzystałem m.in. z książki: J. Odziemkowski, ks. B. Spychała, „Duszpasterstwo wojskowe w Drugiej Rzeczypospolitej” oraz materiałów KAI.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2009-12-31 00:00

Oceń: +1 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Sierpniowe Rejonowe Dni Katechetyczne w Zielonej Górze

2025-08-21 14:28

[ TEMATY ]

Zielona Góra

Rejonowe Dni Katechetyczne

Karolina Krasowska

Spotkania rejonowe odbywają się co roku przed rozpoczęciem roku szkolnego i katechetycznego

Spotkania rejonowe odbywają się co roku przed rozpoczęciem roku szkolnego i katechetycznego

„Etos powołania nauczycielskiego w świetle życia bł. Natalii Tułasiewicz”. Taki temat towarzyszył katechetom świeckim i siostrom zakonnym w ramach Sierpniowych Rejonowych Dni Katechetycznych. Jedno z takich spotkań odbyło się 21 sierpnia w parafii pw. Ducha Świętego w Zielonej Górze.

Spotkanie rozpoczęło się Mszą św. pod przewodnictwem bp. Tadeusza Lityńskiego. W słowie skierowanym do katechetów pasterz diecezji nawiązał do hasła trwającego w Kościele Roku Jubileuszowego – „Pielgrzymi nadziei”. Wskazał, że szczególnie w tym czasie powinni z nadzieją przekraczać bramy szkoły. – W tym czasie przechodzimy przez różne bramy świątyń wpisanych w Rok Jubileuszowy. Potrzeba, abyśmy z taką nadzieją wchodzili i wychodzili również przez bramy naszych szkół, które są dzisiaj powiemy takimi „świątyniami wiedzy”, a jednocześnie miejscami zmagań i walki o człowieka. Z jednej strony dobro, miłość i Ten, Który mówi: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie” i idziemy w Jego Imię. Ale też trzeba mieć świadomość, że ta walka toczy się również z drugiej strony, gdzie trwają zmagania, aby ktoś z uczniów i nauczycieli nie miał relacji z Jezusem: aby relacja do Niego i życie Ewangelią było obce. I o to się toczy ta walka. Chociaż pojawiają się piękne hasła i słowa o humanizmie, tolerancji i szacunku dla drugiego człowieka, a tak naprawdę walka toczy się o to, by usunąć Jezusa z ludzkich, dziecięcych, młodzieńczych serc – zauważył biskup.
CZYTAJ DALEJ

Zmiany kapłanów 2025 r.

Maj i czerwiec to miesiąc personalnych zmian wśród duchownych. Przedstawiamy bieżące zmiany księży proboszczów i wikariuszy w poszczególnych diecezjach.

Biskupi w swoich diecezjach kierują poszczególnych księży na nowe parafie.
CZYTAJ DALEJ

Ojciec Leona XIV brał udział w lądowaniu w Normandii w 1944 roku

2025-08-21 21:28

[ TEMATY ]

papież

Vatican Media

Ojciec papieża Leona XIV, Louis Marius Prevost, w czasie II wojny światowej służył w marynarce wojennej USA i brał udział w słynnym lądowaniu wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. Dokumenty z tym związane, znajdujące się w archiwum NARA w Saint Louis, pokazała włoska telewizja katolicka Tv2000.

Urodzony 28 lipca 1920 roku Louis Marius Prevost wstąpił do marynarki wojennej w 1942 roku. Wśród przedstawionych przez niego referencji było pismo proboszcza parafii św. Tomasza Apostoła w dzielnicy Hyde Park w Chicago, który ocenił, że jest on „dobrym katolikiem, młodzieńcem o dobrym charakterze i stabilnych obyczajach”. „Jest osobą sumienną, lojalnym i uczciwym pracownikiem” - napisał z kolei szef redakcji ukazującego się do dziś lokalnego tygodnika „Hyde Park Herald”.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję