Spór wewnątrz rządzącego obozu w związku z OFE „przykrył” na kilka tygodni ważniejsze sprawy, np. gwałtowny wzrost cen i inflacji w Polsce: prawdziwy początek kryzysu?... Rząd postawił na swoim, w sensie dosłownym, gdyż jedynym beneficjentem przyjętych rozwiązań jest właśnie rząd, a nie emeryci, którym od tych „przyjętych rozwiązań” nie przybędzie ani złotówka, na tej samej zasadzie, na jakiej od mieszania herbata nie staje się słodsza. Rząd premiera Tuska zyskał natomiast dobrą opinię w Brukseli: posłusznego wykonawcy dyrektyw nakazujących zmniejszanie deficytu budżetowego i długu publicznego, chociaż są to tylko osiągnięcia wirtualnej księgowości. Ale to jest dla Brukseli mniej ważne - ważna jest okazana uległość. Ta zapewne zaprocentuje w dalszych karierach premiera i jego ministra...

Od złota do dolara

Wirtualna księgowość, cechująca współczesny kapitalizm (zwany nawet z tego powodu silikonowym), tak jaskrawo objawiona niedawnym kryzysem kredytowym w USA i UE, kiedy to „wypłukano z powietrza” prawie 2 biliony dolarów, kieruje nasze zainteresowanie ku współczesnemu światu pieniądza. Nie jest to świat taki, jaki był jeszcze przed wojną, i warto poświęcić mu więcej uwagi.
II wojna światowa spowodowała pośród państw w niej uczestniczących tak wielką inflację, że porzucono ostatecznie - z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych - obowiązujący jeszcze przed wojną system waluty dewizowo-złotej, więc wymienialność walut na przyjęte parytety złota. W końcowej fazie swego istnienia światowy system waluty dewizowo-złotej przypominał piramidę: już tylko dolar i funt brytyjski opierały się na parytecie złota, podczas gdy inne waluty - już tylko na dolarach i funtach. U schyłku wojny miała miejsce międzynarodowa konferencja finansistów i polityków w Bretton Woods, w stanie New Hampshire. Podczas konferencji uzgodniono, że jedyną kluczową walutą będzie dolar amerykański, którego wartość ustalono na 1/35 część uncji złota. Co więcej - zlikwidowano istniejącą dotąd możliwość wymiany dolara na złoto przez obywateli amerykańskich, dopuszczając taką wymianę tylko w stosunkach międzyrządowych lub między bankami centralnymi, reprezentującymi rządy. Oznaczało to, że w życiu zwykłych obywateli pieniądz utracił obiektywny miernik wartości, a ich wiedza o pieniądzu musiała odtąd opierać się na informacjach rządowych.
Światowy system pieniężny, ustalony w Bretton Woods, przetrwał ponad 20 lat, ale na przełomie lat 60. i 70. XX wieku zaczął się poważnie chwiać. Dolar, który stał się powszechną walutą światową, bywał wymieniany na złoto przez rządy innych państw, posiadających nadwyżki dolarowe - rezerwy złota w Ameryce gwałtownie więc topniały... Wobec postępującej inflacji dolara i deficytu płatniczego w USA rządy, ich banki centralne i obywatele innych krajów kupowali na wolnym rynku złoto za tracące na wartości dolary, co jeszcze bardziej uszczuplało rezerwy złota w Ameryce. Rząd amerykański podjął więc decyzję, by odseparować rynek pieniądza od rynku złota - a to w ten sposób, że ustalono stałą cenę uncji złota, a rządy i ich banki centralne zobowiązały się nie kupować złota na wolnym rynku. Był to bardzo poważny krok na drodze odchodzenia od jakiegokolwiek już w miarę obiektywnego miernika wartości pieniądza światowego.

Od dolara do płynnych kursów pustych walut

Ostateczny cios systemowi dewizowo-złotemu zadała tzw. umowa waszyngtońska z 1971 r., za prezydentury Richarda Nixona, którą on sam nazwał największą umową monetarną w dziejach świata. Wówczas to całkowicie zrezygnowano w skali światowej z jakiegokolwiek parytetu złota dla pieniądza, nawet dla dolara amerykańskiego. Oznaczało to wprowadzenie już tylko płynnych kursów pustych walut, oderwanych od jakiegokolwiek w miarę obiektywnego, wspólnego miernika, podlegającego obywatelskiej kontroli. Kontrola nad pieniądzem stała się wyłącznym przywilejem rządów i banków centralnych, biurokracji finansowej. A zaufanie do pieniądza jak nigdy wcześniej uzależnione zostało niemal wyłącznie od... wiary obywateli w mądrość tej biurokracji. Jednak najnowszy kryzys kredytowo-finansowy w Ameryce i UE skompromitował doszczętnie tę biurokrację.

System obecny: kto korzysta, kto traci?

Obecny system charakteryzuje się jedną szczególnie niebezpieczną, groźną cechą: poprzez politykę kredytową i stopy rezerw bankowych, skoncentrowane w rękach rządów, banków centralnych i banków wspieranych przez rządy - inflacja, a więc „produkcja pieniądza”, wywołująca spadek jego wartości, staje się zjawiskiem szybkim, wręcz przyśpieszającym, i trwałym. Inflacja zawsze uderza najbardziej w najbiedniejszych, w samodzielnych przedsiębiorców i zatrudnionych u nich pracowników najemnych, a zawsze premiuje biurokrację państwową lub przedsiębiorców „podwiązanych politycznie” pod aparat państwowy. Zuboża masy - bogaci nielicznych...
Spór o OFE między rządem Tuska a Balcerowiczem i politycznym lobby tychże otwartych funduszy emerytalnych jest sporem jałowym dla emerytów: to spór o to, czy korzyść odniesie rząd Tuska w postaci pochwał brukselskich zwierzchników, czy lobby OFE, któremu sama obsługa tych funduszy przynosi wielomiliardowe zyski... Ale jest zarazem wymowną ilustracją, jak dalece obywatele utracili już kontrolę nad swymi pieniędzmi, co właśnie skłania do refleksji nad współczesnym, niebezpiecznym światowym systemem walutowym.