Reklama

KOR – „Mieliśmy obowiązek wystąpić w ich obronie...”

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W czwartek 24 czerwca 1976 r. prezes Rady Ministrów Piotr Jaroszewicz przedstawił w Sejmie „rządowe propozycje niektórych zmian w strukturze cen detalicznych oraz zasad rekompensaty społeczeństwu skutków tych zmian”, czyli projekt drastycznych podwyżek podstawowych artykułów żywnościowych. Zapowiedziane „konsultacje z przedstawicielami załóg zakładów pracy”, instytucji i gmin były z założenia czystą fikcją. Nazajutrz na terenie całego kraju doszło do wybuchu społecznego gniewu. Najbardziej dramatyczny obrót przybrały wydarzenia w Radomiu, Ursusie i Płocku, gdzie robotnicy wyszli na ulice, a starcia i walki z „siłami porządkowymi” trwały do późnych godzin nocnych. O antykomunistycznym wymiarze wystąpień świadczyło odwoływanie się do narodowej symboliki i podpalenie gmachu radomskiego Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Skala protestów zmusiła rządzących do odstąpienia od „operacji cenowej”, ale wieczorne radiowo-telewizyjne przemówienie premiera nie zamknęło sprawy. Na ludzi, którzy otwarcie demonstrowali swój sprzeciw, spadły okrutne represje.

„Wichrzyciele” i „warchoły”

Reklama

Z relacji radomian: Waldemar Michalski: „Kazali iść wolno (przez szpaler milicjantów – przyp. J. B.), żeby każdy mógł uderzyć. Bili pięściami, pałkami, butami”. Ferdynand Ufniarz: „Straciłem przytomność. (…) Miałem złamany nos. (…) Potem znów straciłem przytomność. Obudziłem się bez zębów”. Z powodu przepełnienia miejscowego aresztu śledczego ok. 1100 osób przewieziono do więzienia w Białymstoku. W śledztwach chodziło wyłącznie o wymuszenie przyznania się do winy. Zdarzało się, że podejrzani – chcąc uniknąć dalszych cierpień – wybierali drogę fałszywych samooskarżeń. W pokazowych procesach przed Sądem Wojewódzkim w Radomiu zapadały wyroki do 10 lat więzienia. Obowiązywała zasada odpowiedzialności zbiorowej.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

W całym kraju zwolniono dyscyplinarnie z pracy tysiące osób. Przyczyny? Robotnik Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych „stanął przy maszynie i nie pracował, lecz dyskutował z innymi pracownikami na tematy wynagrodzeń”, a robotnica Pomorskiej Odlewni i Emalierni w Grudziądzu „jako mąż zaufania – nie podejmując pracy na wydziale, dała tym samym zły przykład pozostałym pracownikom, tym bardziej iż (…) cieszyła się (...) dużym autorytetem”. W interesie władzy leżało sprowadzenie buntu do ekscesów o podłożu rabunkowym i chuligańskim. Partyjni propagandyści potępiali „akty wandalizmu i warcholstwa”. Publicysta Wojciech Giełżyński, ukrywając się pod pseudonimem Alfred Łoś, pisał na łamach „Polityki” o „kipiącej szumowinie”, „młodocianej żulii”, „agresywnych watahach wyrostków” i „bandach histeryków napadających na szpitale”. Wyrazem aprobaty dla „towarzysza Edwarda” (Gierka – przyp. J. B.) i polityki PZPR miały być masowe wiece. Spędzani pod przymusem ludzie jakoby piętnowali tych, którzy „zakłócili demokratyczny dialog partii z narodem”(!).

„Wychodziliśmy z prostego założenia”

Reklama

Akcję pomocy obmyślił i zorganizował Antoni Macierewicz. W 1968 r. spędził kilka miesięcy w więzieniu za udział w marcowych strajkach studenckich. Należał do instruktorów 1. Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. R. Traugutta przy VI LO im. T. Reytana, czyli kultywującej tradycje przedwojennego polskiego skautingu „Czarnej Jedynki” i inicjatorów Gromady „Włóczęgów” – klubu dyskusyjnego dla absolwentów szkół średnich, założonego z myślą o przygotowaniu młodzieży do pracy na rzecz odzyskania niepodległości. „Wychodziliśmy z prostego założenia – opisywał stosunek swojego środowiska do wydarzeń Czerwca’76 – (że) robotnicy (…) wystąpili – i to skutecznie – w obronie poziomu życia wszystkich Polaków. (…) Teraz – gdy byli za to prześladowani – my mieliśmy obowiązek wystąpić w ich obronie (…) nie tylko – i nie przede wszystkim – przez protesty, petycje i prośby, ale poprzez ogólnonarodowe działanie podejmowane niezależnie od okupacyjnych władz”.

W dniach 16-17 i 20 lipca toczył się w Warszawie proces pięciu zatrudnionych w Fabryce Ciągników Ursus, którzy 25 czerwca 1976 r. – doprowadzając do wykolejenia lokomotywy – spowodowali wstrzymanie ruchu pociągów na międzynarodowej trasie Moskwa – Berlin. Poza przedstawicielami grupy harcerskiej pojawili się na korytarzu sądu Jacek Kuroń i Adam Michnik z przyjaciółmi (dawni tzw. komandosi), młodzi członkowie Klubu Inteligencji Katolickiej i pojedynczy uczestnicy innych środowisk opozycyjnych. Najpewniej po zakończeniu drugiego dnia procesowego odbyło się u dziennikarki Marty Miklaszewskiej i mec. Jana Olszewskiego (premiera w latach 1991-92) spotkanie, na którym Macierewicz przedstawił projekt akcji podjętej przez „Czarną Jedynkę”.

Udało się zdobyć adresy represjonowanych z zakładów ursuskich, a wkrótce ofiar – mieszkańców Radomia i kolejnych miast.

„Zapominali, że są wyklęci”

Reklama

Członek Gromady „Włóczęgów” Marcin Gugulski (rzecznik prasowy rządu Jana Olszewskiego), wspominał: „Mówiłem np.: «No tam ludzie w pracy mieli kłopoty, a pan jak, pan robi na Ursusie, czy nie?». Padała odpowiedź i to już dalej szło. A od pewnego momentu, jak człowiek mówił, że jest student z Warszawy, to zdarzało się słyszeć takie: «Aha! To od tych, co chodzą»”. Po przełamaniu pierwszych lodów emisariusze oferowali poradę prawną adwokatów wolontariuszy, doświadczonych obrońców politycznych: Jana Olszewskiego, Andrzeja Grabińskiego, Witolda Lisa-Olszewskiego, Władysława Siły-Nowickiego i Stanisława Szczuki oraz pieniądze na pokrycie kosztów procesu względnie postępowania przed kolegium ds. wykroczeń i grzywny albo po prostu na życie... Skatowanym przez milicję – doprowadzenie do zaufanych lekarzy. Niekiedy pomoc polegała na opiece nad dziećmi, przerzuceniu węgla... „Podczas naszych wizyt ci ludzie zapominali, że są wyklęci, osamotnieni” – opowiadał Wojciech Onyszkiewicz. Nie mniej istotne było zbieranie relacji o przebiegu wydarzeń i gromadzenie danych o łamaniu prawa przez organa władzy.

Ważną rolę odgrywał podharcmistrz Piotr Naimski, w przeszłości komendant „Czarnej Jedynki” i Gromady „Włóczęgów” (obecnie poseł PiS-u). Jego mieszkanie w Al. Jerozolimskich stało się punktem kontaktowym, gdzie odbierano instrukcje i pieniądze, meldowano się po powrocie w celu złożenia raportu... W ciągu kilku tygodni dołączyła młodzież z Klubu Inteligencji Katolickiej. Wykonywała zadania pod kierownictwem Henryka Wujca (dziś doradcy prezydenta).

„Przełamać tę niemożność”

Reklama

Akcja obejmowała kolejne miasta i nowe formy działalności, w tym wyjazdy w charakterze obserwatorów na procesy sądowe do Radomia. Jednocześnie członkami grupy pomocowej zainteresowała się Służba Bezpieczeństwa. Pod koniec sierpnia Macierewicz rozpoczął intensywne zabiegi wokół powołania Komitetu Obrony Robotników – ofiar represji w związku z wydarzeniami 25 czerwca 1976 r. Koncepcja przewidywała utworzenie jawnej reprezentacji składającej się z osób o znanych nazwiskach i społecznym uznaniu, wobec których władza nie zdecydowałaby się zastosować ostrych środków nacisku. Autorytety ze świata nauki i kultury, zapoznane z projektem przez Jana Józefa Lipskiego, Piotra Naimskiego i Mirosława Chojeckiego (organizatora „grupy radomskiej”) na zebraniu u wybitnego ekonomisty prof. Edwarda Lipińskiego 12 września, nie odniosły się do tego z entuzjazmem. Skoro tak, Macierewicz, Naimski i Onyszkiewicz postanowili założyć KOR sami... „Uważaliśmy, że trzeba to przełamać, przełamać tę niemożność, stworzyć Instytucję-Komitet, a jeżeli potem nas zamkną, to zapewne zmobilizuje to następnych, którzy zajmą nasze w nim miejsce” – wspominał Naimski. Widząc zdecydowanie harcerzy, starania poparł Lipski. Także Jacek Kuroń zgłosił w końcu swój akces.

Prawda i mity

Macierewicz przygotował „Apel do społeczeństwa i władz PRL”. W końcowej redakcji dokumentu wzięli udział Naimski, Onyszkiewicz, Lipski i Olszewski. „Społeczeństwo (…) nie ma innych metod obrony przed bezprawiem, jak solidarność i wzajemna pomoc. (…) Niżej podpisani zawiązują Komitet Obrony Robotników celem zainicjowania wszechstronnych form obrony i pomocy. (…) Komitet domaga się amnestii dla skazanych i aresztowanych i przywrócenia wszystkim represjonowanym pracy, solidaryzując się w tych żądaniach z uchwałą Konferencji Episkopatu z dnia 9 września”. Grono sygnatariuszy deklaracji składało się z czternastu osób, przedstawicieli różnych grup i zawodów oraz nurtów ideowo-politycznych: Jerzego Andrzejewskiego (ur. 1909), Stanisława Barańczaka (ur. 1946), Ludwika Cohna (ur. 1902), Jacka Kuronia (ur. 1934), Edwarda Lipińskiego (ur. 1888), Jana Józefa Lipskiego (ur. 1926), Antoniego Macierewicza (ur. 1948), Piotra Naimskiego (ur. 1951), Antoniego Pajdaka (ur. 1894), Józefa Rybickiego (ur. 1901), Anieli Steinsbergowej (ur. 1896), Adama Szczypiorskiego (ur. 1895), ks. Jana Ziei (ur. 1897), Wojciecha Ziembińskiego (ur. 1925). Datowany na 23 września „Apel do społeczeństwa...” został wysłany – wraz z listem przewodnim Jerzego Andrzejewskiego – do marszałka Sejmu Stanisława Gucwy.

Reklama

Przez lata narosło wiele mitów i „nieporozumień”. Wśród pomysłodawców i inicjatorów KOR-u często wymienia się osoby, które z jego założeniem nie miały nic wspólnego. Adam Michnik w sierpniu 1976 r. udał się na Zachód, skąd wrócił do Polski po dziewięciu miesiącach. Jacek Kuroń nie mógł uczestniczyć w pracach przygotowawczych i w pierwszym etapie działalności, ponieważ od 19 lipca przebywał na ćwiczeniach wojskowych w jednostce w Białymstoku. We wrześniu przyjechał do Warszawy na kilkudniową przepustkę.

„To był plan polityczny”

Do Komitetu Obrony Robotników przystępowały kolejne osoby: Halina Mikołajska, Mirosław Chojecki, Emil Morgiewicz, Wacław Zawadzki, Bogdan Borusewicz, Józef Śreniowski, Stefan Kaczorowski, Anka Kowalska, Wojciech Onyszkiewicz, Adam Michnik, ks. Zygmunt Kamiński, Jan Kielanowski. Po przekształceniu KOR-u w Komitet Samoobrony Społecznej „KOR” (29 września1977 r.) skład członkowski uzupełnili: Konrad Bieliński, Seweryn Blumsztajn, Andrzej Celiński, Leszek Kołakowski, Jan Lityński, Zbigniew Romaszewski, Maria Wosiek, Henryk Wujec, Jerzy Ficowski, Wiesław Kęcik, Jerzy Nowacki i Ewa Milewicz. Przewagę nad środowiskiem „Czarnej Jedynki” uzyskali dawni tzw. komandosi („lewica laicka”), którzy dysponowali większymi możliwościami politycznymi.

Antoni Macierewicz tłumaczył, że do pochylenia się nad losem krzywdzonych robotników skłaniały dwa powody. „Dominującą rolę (…) odegrał odruch moralny”, a poza tym „chodziło o działania w ramach całościowego myślenia o niepodległości Polski”. Wojciech Fałkowski uzupełniał: „To był plan polityczny opierający się na założeniach służby społecznej, znanych nam doskonale z lat harcerskich”.

Poprzez podjęcie akcji pomocy i powołanie KOR-u realizował się klasyczny ideał harcerskiej służby – „całym życiem” – Bogu, Ojczyźnie i bliźniemu...

Wypowiedzi pochodzą z książki Justyny Błażejowskiej pt. „Harcerską drogą do niepodległości. Nieznana historia KOR”, która ukaże się nakładem wydawnictwa „Arcana”.

2013-11-26 12:41

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego

Niedziela Ogólnopolska 37/2012, str. 6

INSTYTUT PRYMASA WYSZYŃSKIEGO

Na Jasnej Górze 26 sierpnia 1956 r., w dniu składania Jasnogórskich Ślubów Narodu, przygotowanych przez więzionego w Komańczy kard. Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski. Cudowny Obraz niesiony podczas procesji na jasnogórskich wałach

Na Jasnej Górze 26 sierpnia 1956 r., w dniu składania Jasnogórskich Ślubów Narodu, przygotowanych przez więzionego w Komańczy kard. Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski. Cudowny Obraz niesiony podczas procesji na jasnogórskich wałach

Tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego napisał kard. Stefan Wyszyński w czasie swojego uwięzienia w Komańczy. Śluby zostały złożone przez Naród polski 26 sierpnia 1956 r. na Jasnej Górze. Natomiast 26 sierpnia 2012 r. przed wejściem do Kaplicy Cudownego Obrazu Matki Bożej na Jasnej Górze prymas Polski abp Józef Kowalczyk odsłonił tablicę z tekstem Ślubów z 1956 r., ufundowaną przez Instytut Prymasa Wyszyńskiego, z okazji 70. rocznicy jego istnienia

Wielka Boga-Człowieka Matko, Bogarodzico Dziewico, Bogiem sławiona Maryjo, Królowo świata i Polski Królowo. Gdy upływają trzy wieki od radosnego dnia, w którym zostałaś Królową Polski, oto my, dzieci Narodu Polskiego i Twoje dzieci, krew z krwi przodków naszych, stajemy znów przed Tobą, pełni tych samych uczuć miłości, wierności i nadziei, jakie ożywiały ongiś ojców naszych. Królowo Polski - przyrzekamy! My, Biskupi Polscy i Królewskie Kapłaństwo, lud nabyty Zbawczą Krwią Syna Twego, przychodzimy, Maryjo, znów do Tronu Twego, Pośredniczko Łask Wszelkich, Matko Miłosierdzia i wszelkiego pocieszenia. Przynosimy do stóp Twoich całe wieki naszej wierności Bogu, Kościołowi Chrystusowemu - wieki wierności szczytnemu posłannictwu Narodu, omytego w wodach Chrztu św. Składamy u stóp Twoich siebie samych i wszystko, co mamy: rodziny nasze, świątynie i domostwa, zagony polne i warsztaty pracy, pługi, młoty i pióra, wszystkie wysiłki myśli naszej, drgnienia serc i porywy woli. Stajemy przed Tobą pełni wdzięczności, żeś była nam Dziewicą Wspomożycielką wśród chwały i wśród straszliwych klęsk tylu potopów. Stajemy przed Tobą pełni skruchy, w poczuciu winy, że dotąd nie wypełniliśmy ślubów i przyrzeczeń ojców naszych. Spojrzyj na nas, Pani Łaskawa, okiem Miłosierdzia Twego i wysłuchaj potężnych głosów, które zgodnym chórem rwą się ku Tobie z głębi serc wielomilionowych zastępów oddanego Ci Ludu Bożego. KRÓLOWO POLSKI, ODNAWIAMY DZIŚ ŚLUBY PRZODKÓW NASZYCH I CIEBIE ZA PATRONKĘ NASZĄ I ZA KRÓLOWĘ NARODU POLSKIEGO UZNAJEMY. Zarówno siebie samych, jak wszystkie ziemie polskie i wszystek Lud polecamy Twojej szczególnej opiece i obronie. Wzywamy pokornie Twej pomocy i miłosierdzia w walce o dochowanie wierności Bogu, Krzyżowi i Ewangelii, Kościołowi świętemu i jego Pasterzom, Ojczyźnie naszej świętej, Chrześcijańskiej Przedniej Straży, poświęconej Twojemu Sercu Niepokalanemu i Sercu Syna Twego. Pomnij, Matko, Dziewico, przed Obliczem Boga, na oddany Tobie Naród, który pragnie nadal pozostać Królestwem Twoim pod opieką Najlepszego Ojca wszystkich narodów ziemi.
CZYTAJ DALEJ

Żyła dla syna

Niedziela Ogólnopolska 34/2021, str. VIII

[ TEMATY ]

św. Monika

Autorstwa Sailko - Praca własna, commons.wikimedia.org

Portret św. Moniki, pędzla Alexandre’a Cabanela (1845)

Portret św. Moniki, pędzla Alexandre’a Cabanela (1845)

O kim mowa? O św. Monice, żyjącej w IV wieku. Była ona matką św. Augustyna –jednego z największych teologów i filozofów chrześcijańskich. W liturgii wspominamy ją 27 sierpnia.

Bardzo wymownie brzmi swoisty nekrolog zapisany na jej pierwszym grobie w Ostii w Italii: „Tutaj znalazła miejsce spokoju najbardziej oddana matka swego syna. Drugie światło świeci przez twoje zasługi – Augustyn: Ty, który jako kapłan pokoju pilnujesz nakazów nieba, dobrych obyczajów, nauczasz lud, który jest tobie powierzony. Sławne czyny wzniosły pochwałę z powodu cnoty, koronują was oboje, o matko, która w swym synu jesteś błogosławioną”. To wyjątkowe świadectwo tego, jak była postrzegana przez tych, którzy ją znali, przez tych, którzy ją kochali.
CZYTAJ DALEJ

Szukamy w Maryi miłości

2025-08-26 23:47

ks. Łukasz Romańczuk

W uroczystość Najświętszej Maryi Panny Matki Bożej Częstochowskiej swoje święto ma parafia na wrocławskim Zalesiu. Tego dnia na odpust przybywa pielgrzymka piesza z Wielkiej Wyspy. Eucharystii przewodniczył ks. Roman Maryński z Metropolitalnego Sądu Duchownego.

Tego dnia czytana jest Ewangelia mówiąca o weselu w Kanie Galilejskiej oraz początku działalności Jezusa. - Dziś musimy wrócić myślą do Kany Galilejskiej i do wydarzeń, kiedy to po raz pierwszy na tych ziemiach człowiek usłyszał słowa: “Ja Ciebie chrzczę: W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego”. - To wtedy zaczęła się ta niezwykła historia. Nie po to, aby się tym chlubić, ale żeby pomimo doświadczenia i przeszłości odnajdywać elementy, które są źródłem prawdziwej nadziei. Był to początek, a później powstało tyle miejsc naznaczonych obecnością Matki Bożej. Poprzez różne wydarzenia, wiele z nich nie zostało zapisanych, a te co zostały zapisane są po to abyśmy uwierzyli, jak pisze św. Jan Apostoł - mówił ks. Maryński.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję